تنوع صفات زراعي و مورفولوژيكي در برخي از توده‌هاي بومي عدس شمال‌غرب ايران

عدس يكي از مهم ترين دانه هاي خوراكي مورد مصرف بشر است كه در بسياري از نقاط جهان از جمله در ايران كشت و كار مي گردد. اطلاع از ميزان تنوع موجود در بين ارقام بومي عدس، براي اجراي هر نوع برنامه اصلاحي بسيار مهم است. به منظور بررسي تنوع صفات زراعي و مورفولوژيكي در برخي از توده هاي بومي عدس شمال غرب ايران آزمايشي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. مواد گياهي شامل 13 توده جمع آوري شده از مناطق مختلف استان هاي آذربايجان شرقي و اردبيل و دو لاين اصلاح شده بود. بين توده هاي مورد مطالعه از نظر صفات عملكرد دانه، تعداد دانه، تعداد غلاف، عملكرد بيولوژيك، عملكرد دانه هاي يك تايي در غلاف، عملكرد دانه هاي دوتايي در غلاف، تعداد شاخه هاي ثانويه، تعداد دانه هاي پر يك تايي در غلاف، تعداد دانه هاي پر دوتايي در غلاف، تعداد دانه هاي نارس يك تايي در غلاف، تعداد دانه هاي نارس دو تايي در غلاف و عملكرد در هكتار در سطح احتمال يك درصد اختلاف معني دار وجود داشت و همچنين از نظر صفات ارتفاع بوته و تعداد شاخه هاي اوليه اختلاف در سطح احتمال پنج درصد معني دار بود. اختلاف معني دار بين اكثر صفات مورد مطالعه، حاكي از وجود تنوع ژنتيكي بالا در بين توده ها از لحاظ اين صفات مي باشد كه مي تواند به عنوان يك پتانسيل ارزشمند در برنامه هاي اصلاحي مورد استفاده قرار گيرد. تجزيه به مولفه هاي اصلي براساس صفات مورد ارزيابي نشان داد كه حدود 6/85 درصد از تغييرات كل، توسط 4 مولفه اصلي اول توجيه مي شود. با گروه بندي توده هاي مورد مطالعه عدس بر مبناي روش وارد و با استفاده از توان دوم فاصله اقليدسي و بر اساس ميانگين كليه صفات، سه خوشه حاصل گرديد. توده هاي احمد آباد و قيه قشلاق كه در يك گروه مجزا قرار گرقتند، از لحاظ كليه صفات مرتبط با عملكرد دانه از ساير توده ها و حتي لاين هاي اصلاح شده برتر بودند و به عنوان بهترين توده ها معرفي مي شوند.