مقايسۀ كاركرد زيبايي‌شناختي اسطوره در قصايد سنايي و انوري

Comparison of the aesthetic function of myth in Sana'i and Anvari's odes

اسطوره يكي از عمده‌ترين پديده‌هاي فرهنگي اقوام مختلف است كه همواره پيوند بنيادين خود را با شعر حفظ كرده و با كاركردهاي گوناگون و اشكال مختلف با آن تنيده شده است. عنصر تخييل در اسطوره، ماهيتي متناسب با ماهيت صور خيال براي آن پديد آورده است و بر اين اساس، حضور اسطوره در شعر به هر دليلي كه باشد حضوري زيبايي‌آفرين است. اسطوره در گونه‌هاي مختلفي از انواع صور خيال در متن پديدار مي‌شود. اين تصاوير بخشي از ادبيت اسطوره را شكل مي‌دهند. شاعران ايران زمين، هر كدام به نوع، نگرش و كميتي متفاوت با ديگري به اسطوره نظر داشته و آن را در دنياي شعر خود وارد كرده‌اند. سنايي و انوري، دو تن از شاعران چيره‌دستي هستند كه در عصري نزديك به هم در خراسان بزرگ مي‌زيسته‌اند اما همان‌گونه كه فضاي شعر اين دو، متفاوت و دور از هم است، اسطوره نيز در شعرشان به شيوه‌اي ناهمسان به كار گرفته شده است. در اين جستار با روش توصيفي ـ تحليلي، شيوة حضور روايات و سازه‌هاي اسطوره‌اي در تصاوير خيالي قصايد سنايي و انوري از منظر زيبايي‌شناختي مقايسه و تحليل مي‌شود و نشان داده خواهد شد كه شيوه‌هاي متفاوت حضور اسطوره در قصايد سنايي و انوري، چه تأثيري بر ارزش زيبايي‌شناختي آن گذاشته است و عمده ادبيت اسطوره‌اي در قصايد سنايي و انوري كدام‌يك از انواع صور خيال آميخته با اسطوره است.

Myths, narratives, believes and worldviews are integral parts of human beings and have manifested themselves under various forms through civilization. Poetry is considered a cultural manifestation sharing a close relationship with myths. Through ages, Iranians poets have used myths in their poetry. Various reasons motivated these poets to use the literary richness of myths in their poetry; for example, it was sometimes to deepen the meaning of their poetry, to keep old myths alive or fuel their nationalistic feelings. Sana’i and Anwari are among the greatest Poet of the 4 to 6 Islamic centuries. Each one of these poets had a unique style and has influenced Persian poetry in its own distinct way. Sana’i understands the universal value of myth and their potential power to be transcended into symbols which can be used as carrier of sacred ideas, something that can’t be achieved through the use of popular language. Sana’i uses myth in order to deepen the meaning of his odes; at the same time he succeeds in creating a mythical space and appears to recreate myths. Hence, he can be considered a pioneer in how myths are used in Persian poetry. Anwari, contrary to Sana’i, makes popular references to myths, often denigrating them in various ways. Because of the inappropriateness of the meaning of his poetry and the Mythical Literariness the presence of myths in his odes has a less aesthetic literary value.