استعاره‌ي مفهومي "دست" در شاه‌نامه‌ي فردوسي و خسرو و شيرين نظامي و غزليات شمس

در دهه هاي اخير زبان شناسان شناختي به مطالعه و بررسي دقيق استعاره پرداخته اند و آن را از جنبه هاي گوناگون بررسي كرده اند. استعاره در مفهوم شناختي بر خلاف استعاره در ديدگاه سنتي، تنها نقش زيبايي آفريني ندارد، بلكه ابزاري زباني- مفهومي است كه انسان از آن در جهت درك و شناخت پديده هاي اطراف خود استفاده مي كند. از اين رو، بررسي باز نمودهاي زباني آن، گزارشي دقيق از جهان بيني استعاري هر شخص را به دست مي دهد. پژوهش حاضر با روش توصيفي- تحليلي و با توجه به ديدگاه شناختي به بررسي و مقايسه ي استعاره ي مفهومي اندام واژه ي «دست» بر اساس الگوي شناختي ليكاف و جانسون در سه اثر شاه نامه فردوسي، خسرو و شيرين نظامي و غزليات شمس مولوي مي پردازد. تا نشان دهد كه ايشان در عيني ساختن مفاهيم ذهني و انتزاعي تا چه حد از اين اندام واژه بهره برده اند. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه دست به شكل واژه اي زايا در تجسم ذهني فارسي زبانان مشاركت مي يابد و اين شاعران هرچند تحت تأثير سنن ادبي، زباني، تجارب بدني و نيز ريشه هاي فرهنگي گاهي از استعاره هاي همانندي استفاده كرده اند، امّا هر يك با توجه به اختلاف در انديشه و نوع نگرش و هم چنين تفاوت در شيوه ي رمزگذاري اطلاعات به دسته اي خاص از مفاهيم علاقه نشان داده و در جهت مفهوم سازي آن به كمك اندام واژه ي دست كوشيده اند.