جامعه‌شناسي مذهبي ماكس وبر و جايگاه آن در اسلام

محور مركزي جامعه ‌شناسي وبر، چگونگي ارتباط اعتقادات مذهبي با ساخت‌هاي اجتماعي و اقتصادي است. مطالعات وبر تا اندازه‌اي درباره سازمان اقتصادي جامعه، سيستم‌هاي سياسي، بوركراسي و حقوق خود دنباله طبيعي جامعه‌شناسي مذهب مي‌باشد. پس از عقلايي شدن مذهب، مسئله بعدي مسئله تنش و فاصله ميان نظم اخلاقي مذهب و تجربيات روزمره مؤمنان است. اگر مذهب زياد عقلاني نشده باشد و در حد جادو مانده باشد، امكان حل اين تنش بيشتر است؛ چون جادو با احضار عوامل مافوق طبيعي به صورت روزمره، اين تنش‌ها را دفع مي­كند. به نظر وبر در «جامعه ‌شناسي مذهب» جهان‌بيني و اخلاق مذاهب به وسيله گروه­ها و منافع اجتماعي خاصي پرورده مي‌شود و تداوم مي‌يابد. او ميان روح مذهب في نفسه و ايدئولوژي گروه اجتماعي حاصل آن مذهب تمايز قايل نمي‌شود. در جامعه‌شناسي مذاهب كار اصلي وبر اين است كه نشان دهد تحت چه شرايط اجتماعي الهامات پيامبرانه يك مذهب، نخست به صورت شيوه زندگي يك گروه اجتماعي در مي‌آيد و سپس از آن راه، به جهان‌بيني عمده يك تمدن تبديل مي‌شود. ميان هر مذهب و گروه حامل آن رابطه انتخابي وجود دارد، يعني در جريان نهادينه شدن مذهب، پيروان آن مذهب، خصوصياتي از انديشه‌هاي مذهبي را انتخاب مي‌كنند كه با آنها احساس رابطه‌اي نزديك مي‌كنند