مطالعه مفهوم و ابعاد شهروندي دانشگاهي در نظام آموزش عالي ايران؛ دلالتهايي در برنامه ريزي آموزشي

A Study of the Concept and Dimensions of Academic Citizenship in Iranian Higher Education System; Implications in Educational Planning

هدف پژوهش مطالعه مفهوم، ابعاد و مصاديق شهروندي دانشگاهي در نظام آموزش عالي ايران از منظر اساتيد و دانشجويان و ارتباط آن با عناصر برنامه ريزي آموزشي در اين نظام آموزشي است. پژوهش از راهبرد كيفي بهره گرفته و با روش پديدارشناسي تفسيري انجام شده است. مشاركت كنندگان در پژوهش شامل 34 نفر از اساتيد و دانشجويان (مقاطع مختلف) در دانشگاه هاي تهران، علامه طباطبايي، كردستان و بو علي سيناي همدان بودند كه به صورت هدفمند (به گونه اي كه از رشته ها و تخصص هاي مختلف و همچنين گرايش ها و مقاطع مختلف تحصيلي در آن نمونه حضور داشته باشند) انتخاب و فرآيند جمع آوري اطلاعات تا رسيدن به اشباع نظري ادامه يافت و داده ها با استفاده از ابزار مصاحبه نيمه ساختارمند جمع آوري شد. با استفاده از روش همسوسازي، اعتبار داده ها مورد تاييد قرار گرفته است. جهت تحليل داده ها از روش تحليل مضمون و با استفاده از نرم افزار تحليل كيفي MAXQDA استفاده شد. نتايج پژوهش شامل پنج مضمون فراگير بود كه عبارت از: مهارتهاي شهروندي دانشگاهي (كنشي-اجتماعي؛ دانشي-فني و سياسي-مشاركتي)، مفهوم شهروندي دانشگاهي(شهروندي حقوقي-قانوني؛ دانش آموخته شهروند؛ شهروندي دانشگاهي چندفرهنگه؛ شهروند علم گرا؛ شهروندي دانشگاهي مبتني بر مكانيسم عرضه و تقاضا شهروندي دانشگاهي به مثابه يك مقوله اقتصادي؛ شهروندي فرهنگي)، ابعاد و مولفه هاي شهروندي دانشگاهي(آزادي آكادميك؛ اخلاق حرفه اي و آكادميك؛ ايفاي نقش دانشگاه عامل؛ حق مشاركت اجتماعي و راهبري؛ انتقال هويت علم و پاسداشت آن)، آموزش شهروندي دانشگاهي (آموزش با نگاه تك ارزشي و آموزش بر مبناي بي طرفي ارزشي) و جوانب شهروندي دانشگاهي (حفظ و ارتقاء سرمايه هاي مولد شهروندي؛ حقوق مرتبط با شهروندي دانشگاهي و مسيوليت هاي شهروندي دانشگاهي) هستند.

The purpose of this research is to study the concept, dimensions and instances of academic citizenship in Iranian higher education system. The research has used qualitative strategy and it has been done with interpretive phenomenological method. The research participants included 34 professors and students (different sections) in the universities of Tehran, Allameh Tabatabai, Kurdistan, and Bu Ali Sina University, who were targeted (in a variety of disciplines and specialties, as well as Different levels of education were selected in that sample). an‎d the data collection process continued until theoretical saturation and data were collected using semi-structured interview tools. Data validation has been done using the triangulation method. The data were analyzed by thematic analysis using MAXQDA qualitative analysis software. The results of the study consisted of five descriptive categories: Academic Citizenship Skills (Social-behavioral; Scientific-Technical and Political-Participatory), Academic Citizenship Concept (Graduate Citizen; Scientist Citizen; Multicultural Academic Citizenship; Academic Citizenship as a Political category; Legal- rightful citizenship; Cultural citizenship and Academic citizenship based on supply and demand mechanisms), Dimensions and components of academic citizenship (Academic freedom; Professional and academic ethics; Implementation of active university role; Right to social participation and leadership; Transfer of scientific identity ), academic citizenship education (single value education an‎d education based on value neutrality) and aspects of academic citizenship (maintaining and promoting citizenship-generating capital; academic citizenship rights and academic citizenship responsibilities(.