تأملاتي درباره معرفت تاريخي سعدي شيرازي

هدف پژوهش حاضر بررسي معرفت تاريخي سعدي شيرازي در گلستان و بوستان مي باشد. معرفت تاريخي و پيش فهم هاي تاريخي شيخ اجل در ايجاد اين دو اثر سترگ در ادبيات فارسي، مسأله ي غامض و قابل درنگي است كه چندان به آن پرداخته نشده است. در اين مقاله سعي مي شود به اين پرسش پاسخ داده شود كه پيش فهم هاي معرفت تاريخي سعدي در اين دو اثر چه بوده و با چه عناصر و مفاهيمي خود را نشان داده است؟ فرضيه اصلي اين مقاله اين است كه شرايط فردي و اجتماعي شيخ اجل در كنار مطالعات تاريخي و فرهنگي، در بينش تاريخي وي تأثير بسزايي داشته است. نتايج اين پژوهش كه با روشي توصيفي تحليلي، صورت گرفته، نشان مي دهند كه آميزه اي از عوامل و عناصر فردي و تاريخي و اجتماعي، چون: تحصيل در نظاميه ي بغداد به عنوان بزرگترين كانون فرهنگي جهان اسلام، آفاق گردي و محاط بودن در عصري متلاطم و حادثه خيز، در كنار مطالعه و تأمل در متون تاريخي و فرهنگي گذشته، درسايه سار امنيت اجتمايي ايجاد شده توسط سلغريان در شكل گيري نظام معرفتي و تاريخي سعدي، تأثير قابل توجهي داشته است. آشنايي عميق سعدي با متون تاريخي و فرهنگي گذشته، باعث شده تا پيش فهم هاي نظام معرفت تاريخي وي در برخي از آثارش با مفاهيم و ويژگي هايي چون: موضوعيت نداشتن انديشه ي ظل اللهي، مشيت گرايي، اهتمام به كاربست عناصر، مفاهيم و شخصيت هاي تاريخي اسطوره اي، وطني و اسلامي، و استفاده از تاريخ به مثابه ي ابزاري براي تعليم اخلاق، در قالب حكايت ها، تمثيل ها، نمادها و تلميح ها، تعريف و به گونه اي سحرانگيز و ابدي در نظم و نثرش متجلي شود.