مناسبات اخلاق و اقتصاد در اسلام (تطبيق انتقادي نظريۀ رشد اخلاقي كلبرگ)

رشد اخلاقي فرايندي است كه به بهبود شاخص‌هاي اخلاقي از قبيل استدلال و نگرش اخلاقي، هيجانات اخلاقي، دروني‌سازي اصول اخلاقي و التزام علمي به هنجارهاي اخلاقي منجر مي‌شود. از جمله نظرات شايع در رشد اخلاقي، نظريه كلبرگ است. در پژوهش حاضر با پذيرش چارچوب نظري او (نظام شش مرحله‌اي رشد استدلال اخلاقي) به واكاوي رابطه اين رشد با رشد مطلوبيت‌هاي اقتصادي (توليد، توزيع و انباشت ثروت) پرداخته‌ايم. اين پژوهش ماهيت كتابخانه‌اي دارد و با اتكا به اسناد صورت گرفته است. پرسش اصلي اين است كه چه رابطه‌اي ميان ساز و كار و مراحل رشد قضاوت و استدلال اخلاقي با عملكرد مطلوب اقتصادي افراد وجود دارد؟ اين رابطه به صورت دوسويه (تأثير دوجانبه) بررسي شده است. نتيجه‌اي كه از اين پژوهش حاصل شد، اين بود كه مراحل رشد اخلاقي رابطه‌اي مستقيم با شاخص‌هاي رشد اقتصادي دارند،‌ البته برخي مراحل رشد، نيازمند ضميمه كردن فرهنگ عمومي خاصي مي‌باشند تا اين رابطه ايجاد شود. از سوي ديگر، ارتقاي وضعيت اقتصادي (توليد ثروت پاك و توزيع عادلانه آن)، زمينه‌ساز رشد اخلاقي كلبرگي مي‌باشد. در اين بين اخلاق اسلامي، هم در سطح حداكثري و هم در سطح حداقلي، نه تنها به زهد مذموم تشويق نمي‌كند، بلكه زمينه‌ساز رشد اقتصادي مي‌باشد.