مقايسه دو روش تحليل سلسله مراتبي (AHP ) و منطق فازي براي پهنه‌بندي خطر فرسايش آبكندي در سه منطقه از استان اردبيل

فرسايش آبكندي پيشرفته ترين نوع فرسايش آبي است كه با توليد حجم زياد رسوب در حوزه هاي آبخيز خسارات زيادي ايجاد مي كند. به منظور مديريت و مقابله با اين نوع فرسايش، شناسايي مناطق داراي خطر زياد از نظر فرسايش آبكندي در سطح حوزه هاي آبخيز اهميت فراواني دارد. براي اين منظور نقشه هاي پهنه بندي خطر فرسايش آبكندي، با تركيب لايه هاي اطلاعاتي عوامل مختلف موثر بر تشكيل آبكند بر حسب اهميت تهيه مي شود. روش تحليل سلسله مراتبي (Analytical Hierarchy Process) و عملگر گاماي فازي دو روش مفيد و نوين براي وزن دهي و تركيب لايه هاي اطلاعاتي مختلف مي باشند. اين پژوهش با هدف مقايسه پهنه بندي با دو روش AHP و گاماي 0/8 فازي در سه حوزه آبخيز به نام هاي اُرتاداغ، ملااحمد و سرچم در استان اردبيل انجام شد. براي انجام پهنه بندي از 8 عامل درصد شيب، جهت شيب، ارتفاع، كاربري زمين، درصد تاج پوشش گياهي، زمين شناسي، فاصله از جاده و فاصله از آبراهه كه جزو عوامل موثر بر تشكيل آبكندها مي باشند، استفاده شد. براي مقايسه دو روش پهنه بندي از نظر دقت تعيين پهنه ها، از دو شاخص نسبت تراكمي (Density ratio) و مجموع كيفيت (Quality sum) استفاده شد. بر اساس نتايج به دست آمده از پهنه بندي خطر به روش گاماي فازي، مقادير شاخص Qs براي اُرتاداغ، ملااحمد و سرچم به ترتيب 0/68، 2/59 و 0/77 بود، در حالي كه براي روش AHP به ترتيب 0/28، 1/45 و 0/05 بود. شاخص Dr نيز در روش فازي براي هر سه حوزه با افزايش خطر تشكيل آبكند روند افزايشي نشان داد كه بيانگر مناسب بودن اين روش براي هر سه حوزه است. بنابراين در هر سه حوزه مورد بررسي روش فازي دقت بالاتري داشت و روش AHP نيز در دو حوزه اُرتاداغ و ملااحمد داراي دقت قابل قبولي بود، ولي در سرچم دقت آن پايين بود. به طور كلي براي پهنه بندي خطر فرسايش آبكندي روش گاماي فازي مناسب تر از AHP تشخيص داده شد، با اين وجود در صورت انتخاب دقيق عوامل موثر بر تشكيل آبكند و وزن دهي صحيح آن ها روش AHP هم مي تواند كارايي لازم را داشته باشد.