ارزيابي شاخص‌هاي رطوبتي از ديدگاه اقليم كشاورزي در شمال شرق ايران

بررسي وضعيت رطوبتي جو در مديريت آبياري و تعيين برنامه هاي بلند مدت مديريت منابع آب حائز اهميت است. در اين مطالعه داده هاي پارامترهاي اقليمي بارش، دماي كمينه، بيشينه و متوسط دما به منظور تعيين شاخص رطوبتي، باران موثر، تبخير تعرق بالقوه و نياز رطوبتي گياه در سطح 12 ايستگاه هواشناسي واقع در شمال شرق ايران بررسي شد. در مطالعه حاضر با روش اسنادي آماري، براي سنجش تبخير تعرق پتانسيل از روش تجربي پاپاداكيس و براي تعيين باران موثر از روش USDA در محيط نرم افزار CropWat/8 استفاده شد. بر اساس نسبت بين باران موثر، تبخير تعرق بالقوه و بارش ماهانه نياز رطوبتي مشخص گرديد. نتايج پردازش ها در سطح ايستگاه هاي مورد مطالعه بر اساس روش درون يابي IDW در محيط نرم افزار ArcGIS10/2 به صورت توزيع فضايي در سطح منطقه شمال شرق مشخص گرديد. نتايج نشان داد كه در منطقه مورد مطالعه، استان خراسان شمالي و استان خراسان جنوبي به ترتيب از شرايط رطوبتي بالا و پايين برخوردار مي باشند. بيشترين ميزان باران موثر در ماه هاي مارس و آوريل رخ مي دهد. توزيع مكاني باران موثر از شمال به جنوب منطقه كاهش مي يابد. ميزان تبخير تعرق پتانسيل بالقوه از شمال به جنوب منطقه مورد مطالعه افزايش مي يابد. منطقه شمال شرق از شرايط رطوبتي مناسبي برخوردار نبوده و به استثناي مناطق سردسير خراسان شمالي، ديگر مناطق به شدت با كمبود رطوبت مواجه بوده و تنش رطوبتي براي بيشتر محصولات در ايام گرم سال به وجود مي آيد. پردازش شاخص رطوبتي نشان داد كه از شمال به جنوب منطقه مورد مطالعه مقدار شاخص رطوبتي به شدت كاهش مي يابد. منطقه از تبخير تعرق پتانسيل بالايي نيز برخوردار بوده و در واقع، درون داد رطوبت از طريق بارش كمتر از ميزان برون دادي است كه در اثر تبخير و تعرق از دست مي رود. مناطق خراسان جنوبي از بحراني ترين شرايط تبخير تعرق پتانسيل برخوردار مي باشد. طول فصل مرطوب در منطقه، به جز استان خراسان شمالي، كوتاه مدت است در مناطقي از خراسان جنوبي تقريبا ماه مرطوبي وجود ندارد. توزيع مكاني شاخص هاي رطوبتي از عامل عرض جغرافيايي و الگوي ناهمواري هاي منطقه تبعيت مي نمايد. نتايج و دستاورد هاي اين تحقيق در برنامه ريزي و مديريت منابع آب و عمليات و برنامه هاي كشاورزي حائز اهميت مي باشد.