آسيب‌ها و انحراف‌هاي تفسير بصره در دو قرن نخست هجري

نخستين مفسر قرآن، طبق صريح قرآن، پيامبر است. پس از پيامبر با حضور بزرگان صحابه، به عنوان نخستين مراجع تفسيري آن روزگار، در شهرهاي بزرگ آن عصر، همچون مكه، مدينه، كوفه و بصره، جغرافياي تفسير و مباحث آن توسعه يافت و عالمان رشديافته در اين مراكز، گام‌‌هايي استوار در توسعه تفسير برداشتند. با اين حال توسعه جغرافياي تفسير هميشه به سود اين دانش نبوده و در مواردي، بنا به دلايل متعدد، آسيب‌‌هايي بر پيكره تفسير وارد ساخته است. اين مقاله مكتب تفسيري بصره را از اين منظر مورد مطالعه قرار مي‌‌دهد و مي‌‌كوشد تا از رهگذر ارائه تصويري دقيق از حوزه تفسيري بصره، مهم‌‌ترين آسيب‌‌ها و انحراف‌‌هاي تفسير بصره را بررسي كند. يافته‌‌ها حاكي از آن است كه تفسير بصره از جريان‌‌هاي تفسيرگريزي، جريان اعتزال، جريان اهل‌‌ حديث و جريان اهل راي به شدت متأثر بوده و به همين خاطر آسيب‌‌هايي چند از اين رهگذر متوجه تفسير بصره شده‌‌است.