آناليز روش‌هاي شناسايي مخاطرات در صنايع فرايندي با استفاده از تكنيك فرايند تحليل شبكه‌اي (ANP)

زمينه و هدف: شناسايي مخاطرات يك عامل حياتي به منظور كسب اطمينان از طراحي و عملكرد ايمن سيستم ها در صنايع فرايندي بشمار مي آيد. صنايع فرايندي يكي از پيچيده ترين سيستم ها همراه با انواع مختلفي از تجهيزات، سيستم هاي كنترلي و رويه هاي اجرايي مي باشد. لذا كسب اطمينان از ايمني در صنايع فرايندي مي تواند كاري بسيار پيچيده و سخت باشد. انتخاب روش نامناسب بمنظور شناسايي مخاطرات در صنايع فرايندي سبب ناشناخته ماندن تعداد زيادي از مخاطرات و اتلاف منابع مي شود. لذا هدف مطالعه حاضر شناسايي معيارهاي اثرگذار برانتخاب مناسب ترين روش شناسايي مخاطرات در صنايع فرايندي و تعيين مناسب ترين روش در اين صنعت مي باشد. روش بررسي: معيارهاي با اهميت براساس نظرات 20 نفر از خبرگان با استفاده از پرسشنامه و آزمون آماري t تك نمونه انتخاب شدند. اهميت هريك از معيارها نسبت به هدف و روش هاي شناسايي مخاطرات نسبت به هر معيار براساس نظرات 10 نفر از خبرگان با سابقه حداقل 5 سال بعلت وجود ارتباط دروني ميان برخي معيارها با استفاده از تكنيك ANP تعيين گرديد. از آنجايي كه در اين مطالعه به منظور جامع و كامل بودن نتايج، از پنلي از خبرگان استفاده شده است، از تمام درايه هاي ماتريس هاي بدست آمده از خبرگان، ميانگين هندسي جهت دربرگرفتن تمام نظرات افراد گرفته شد. نرخ ناسازگاري براي ماتريس هاي مقايسه زوجي گروهي محاسبه گرديد. در ادامه به ترتيب تشكيل سوپر ماتريس ناموزون، محاسبه سوپر ماتريس موزون و محاسبه توزيع ماندار سوپر ماتريس (سوپر ماتريس حد) انجام شد. به منظور انجام مراحل مذكور از نرم افزار Super Decision ورژن 2.6.0 استفاده شد. يافته ها: از ميان 12 معيار شناسايي شده، 6 معيار انتخاب شد. معيار قابليت اطمينان و عمق آناليز تكنيك با وزن نرمال شده 0.21 داراي بيشترين وزن بوده و در اولويت اول قرار مي گيرد. در ادامه براساس وزن هاي بدست آمده، به ترتيب معيارهاي امكان بكارگيري تكنيك در اكثر فازهاي چرخه عمر سيستم (0.206)، انعطاف پذيري (0.201)، وابستگي به اطلاعات و داده ها (0.106)، خبرگي تيم آناليز (0.189) و سابقه كاربرد تكنيك در صنايع مشابه (0.088) داراي اولويت بودند. در كل 12 تكنيك شناسايي شد. براساس نتايج تكنيك هاي HAZOP (0.1396)، FMEA (0.1385)، ETBA (0.1197)، FTA (0.0984)، PHA (0.0875)، SHA (0.0806)، CA (0.0769)، O SHA (0.0735)، SWHA (0.0574)، MORT (0.0495)، SSHA (0.0395) و JSA (0.0389) به ترتيب به منظور شناسايي مخاطرات در صنايع فرايندي از بيشترين ارجحيت برخوردار بودند. نتيجه گيري: روش هاي HAZOP و FMEAاز پركاربردترين روش هاي شناسايي مخاطرات در صنايع فرايندي بشمار مي روند. بطوريكه خروجي آن ها ورودي روش هاي پركاربردي همچون LOPA و QRA مي باشد. اجراي اين مطالعه نشان داد كه در ساير صنايعي كه براي آن ها روشي اختصاصي ارايه نگرديده است، امكان انتخاب نظام مند مناسب ترين روش شناسايي مخاطره فراهم مي باشد. پيشنهاد مي شود، باتوجه به امكان وجود عدم قطعيت و ابهام در عبارات كلامي در فرايند مقايسات زوجي تكنيك ANP، مدل پيشنهادي تحت شرايط فازي نيز حل گردد.