مدل تصميم گيري علي-معلولي عوامل موثر در بروز حوادث سقوط از ارتفاع در پروژه‌هاي ساختماني با استفاده از تكنيك ديمتل فازي

زمينه و هدف: كارگران صنايع ساخت وساز به دليل ماهيت پوياي فعاليت ها و تغييرات لحظه اي شرايط كار در مقايسه با ساير صنايع در معرض خطرات بيشتري قرار دارند. سقوط از ارتفاع در پروژه هاي ساخت و ساز به عنوان يكي از مهمترين عوامل مرگ و مير كارگران در صنايع ساختماني است و بخش مهمي از برنامه هاي ايمني پروژه هاي ساختماني را تشكيل مي دهد. هدف از اين مطالعه بررسي و شناسايي عوامل موثر بر حوادث سقوط از ارتفاع و تعيين روابط علي و معلولي ميان عوامل موردنظر در پروژه هاي ساختماني با استفاده از تكنيك ديمتل فازي بود. روش بررسي: در اين تحقيق توصيفيپيمايشي، از اطلاعات موجود در سيستم مديريت يكپارچه پروژه هاي عمراني منتخب و نتايج مطالعات قبلي استفاده شد. جامعه آماري در اين مطالعه كارگران 5 پروژه ساختماني در حال احداث بودند. در ابتدا براساس بررسي متون علمي عوامل و زيرعوامل موثر بر بروز حوادث كار در ارتفاع در پروژه هاي عمراني تعيين گرديد. آنگاه از تكنيك ديمتل فازي به عنوان يك رويكرد براي شناسايي روابط علت و معلولي ميان عوامل استفاده گرديد. اين تكنيك يكي از روش هاي تصميم گيري بر اساس مقايسات زوجي مبتني بر قضاوت خبرگان مي باشد. اين روش براساس اين فرض مي باشد كه يك سيستم شامل مجموع اي از معيارها است و مقايسه زوجي روابط ميان اين معيارها ميتواند به وسيله معادلات رياضي مدلسازي شوند. براساس اين تكنيك ماتريس مقايسات زوجي عوامل و زيرعوامل تشكيل و به ۱۰ نفر از متخصصين ايمني و بهداشت ارسال گرديد. سپس ديدگاه متخصصين با استفاده از روش ميانگين فازي تجميع و روابط عليمعلولي بر اساس آن تعيين گرديد. يافته ها: نتايج حاصل از اين تحقيق نشان داد كه عوامل سازماني و فردي در ميان ديگر عوامل اصلي تاثيرگذار بر حوادث سقوط از ارتفاع به عنوان عوامل علي هستند؛ به عبارت دقيق تر اين موضوع حاكي از تاثيرگذاري بالاي عوامل سازماني و فردي بر ديگر عوامل موثر بود. همچنين، در ميان زيرعوامل مختلف تعهد مديرت، فرهنگ ايمني، نظارت و بازرسي، اندازه سازمان/پروژه، تحصيلات و ارتفاع سكوي كار بيشترين تأثيرگذاري را در بروز حوادث سقوط از ارتفاع داشته و به عنوان متغيرهاي علي در نظر گرفته شدند. نتيجه گيري: سقوط از ارتفاع به عنوان يكي از مهمترين حوادث منجر به فوت و صدمات جسماني در پروژه هاي ساختماني محسوب مي شود. يافته هاي اين مطالعه نشان داد كه توجه بيشتر به عوامل سازماني و ابعاد آن به عنوان علل پنهان و اثر گذار جهت پيشگيري از حوادث سقوط از ارتفاع ضروري است، زيرا سازمان مهمترين نقش را در طراحي فرآيندهاي كاري، طرح ريزي و اجراي سيستم مديريت ايمني، نشان دادن تعهد به ايمني و جلب مشاركت كاركنان، انتخاب بهترين افراد با توجه به الزامات ايمني و بهداشت پروژه را دارد. نتايج حاصل از مطالعه نشان داد كه لازم است به تعهد مديريت و ايجاد آگاهي در نيروي كار از طريق آموزش در پروژه هاي ساخت و ساز توجه بيشتري شود. از اينرو، توجه بيشتر به عامل سازماني و زيرعوامل آن در صنعت ساخت و ساز جهت پيشگيري از حوادث سقوط از ارتفاع ضروري است.