آسيب‌نگاري غارها و پناهگاه‌هاي صخره‌اي پارينه‌سنگي در زاگرس‌جنوبي

دشت هاي جم و ريز، سعادت شهر، مرودشت، كازرون و اطراف شيراز، به عنوان پنج منطقه در استان هاي فارس، بوشهر و زاگرس جنوبي طي سال هاي 79 تا 86 ش. به وسيلۀ نگارنده مورد مطالعه قرار گرفت. در طي بررسي، تعداد 19 غار و پناهگاه هاي صخره اي از دشت جم و ريز در جنوب شرقي استان بوشهر شناسايي شد كه تعداد 5 محوطۀ آن داراي بقاياي پارينه سنگي بودند كه دامداران محلي و عشاير، مهم ترين گروه هاي استفاده كننده از غارها و پناهگاه هاي صخره اي در اين دشت بوده، و اكثراً از ساكنان استان بوشهر هستند. در اين مقاله ضمن پرداختن به عوامل تخريب نخستين استقرارگاه هاي جوامع پارينه سنگي در زاگرس جنوبي (تنها محوطه هايي كه به وسيلۀ نگارنده بررسي شدند)، به مقايسۀ كلي انواع اين تخريب ها در مناطق تحت مطالعه مي پردازيم. فعاليت هاي معدن كاري و ساخت وسازهاي غيراصولي دركنار حفاري هاي غيرمجاز از عوامل پيشتاز در تخريب هاي صورت گرفته به شمار مي آيند. به دنبال آن، برداشت غيراصولي يافته هاي سنگي، يا ساخت وسازهاي جوامع محلي به علت عدم آموزش و آشنايي اندك مديريت هاي ميراث فرهنگي با اهميت آثار پارينه سنگي از ديگر عوامل تخريبي است. و براي جلوگيري از اين تخريب، بايستي آموزش جامعۀ محلي و مشاركت آن ها در گردشگري غارها صورت پذيرد. معرفي اين مكان هاي جذاب گردشگري با شيوه هاي مختلف، گامي مهم براي شناساندن اين آثار است، و ساخت موزه و يا سايت موزه در غارهاي مهم پارينه سنگي و آموزش كودكان جامعۀ محلي و كودكان گردشگر باعث پاسداري ادامه دار خواهد شد. در اين پژوهش براي نخستين بار به مقولۀ آسيب شناسي محوطه هاي پارينه سنگي در ايران پرداخته است و روش كلي آن توصيفي ـ تحليلي با رويكرد كيفي است، و از نظر هدف نيز در زمرۀ پژوهش هاي بنيادي قرار مي گيرد. اساس تحليل ها بيش تر متكي بر اطلاعات، يافته ها و داده هاي بررسي ميداني است و مبحث پاياني آن نيز، ارائۀ راهكارهاي عملي در باستان شناسي نجات بخشي جهت حفاظت از اين گونه محوطه هاي باستاني و آموزش جامعۀ محلي و دانشگاهي است.