لـــور، تثبيـت ايلخـانـان

تاكنون پژوهش هاي دامنه داري در زمينۀ چگونگي رويارويي ايلخانان مغول و پايان دادن به كار عباسيان و اسماعيليان صورت گرفته است اما هنوز زواياي ناگفتۀ بسياري نزد مورخان و محققان وجود دارد. آنچه مقرر است در اين نوشتار بررسي شود زاويه اي متفاوت برگرفته از اين پرسش است كه آيا بخشي از رويارويي نظامي ايلخانان با عباسيان و اسماعيليان در نقاطي رخ داده كه به دور از برد پژوهشي مورخان و در پس پردۀ تاريك مانده باشد؟ نخستين فرضيه اي كه به ذهن متبادر مي شود آن است كه سياست تسخير يا خريد قلعه هاي متعدد و نفوذ در كوهستان هاي مختلف توسط اسماعيليان و همچنين يا فتن راه هاي نزديك براي نفوذ به بغداد توسط ايلخانان، جدال ايلخانان با اسماعيليان و عباسيان را به كوهستان زاگرس جنوب غرب نيز كشانده باشد. براساس شواهدي كه در دست داريم حكومت هاي محلي قرون 5 و 6 هـ.ق. به شدت از آدمكشي هاي كوهستانيان اسماعيلي ترس داشتند. يكي از مناطقي كه موقعيت مناسبي براي اسماعيليان بود، كوهستان هاي شمال شهر لور1 بود كه از طريق گذرگاه مهمي مي توانست به بغداد وصل شود. اين گذرگاه استراتژيك توانسته است مركز ثقل سه دشمن ديرين باشد. ايلخانان بنا بر اسناد مغولي اين بار هدف شان تنها نابود كردن مناطق و تاراج نبود، بلكه آمده بودند تا در آسياي غربي پيروزي هاي درخشاني به دست آورند، زيرا ده سال بود كه قلمرو آنان در اين سمت توسعه نيافته بود. وضع مغولان چنان متزلزل بود كه پيوسته از دربار قاآن استمداد مي جستند و درخواست برچيدن حكومت خلفاي بغداد و اسماعيليه را داشتند. بر اين اساس اين بار با برنامه و نقشه هاي از قبل طراحي شده وارد ايران شده بودند. از طريق گذرگاه جنوب غرب شهر لور، هلاكو در دسامبر 1257م./655هـ.ق. نبرد عليه خلفاي بغداد را آغاز كرد و در دهم فوريه سال 1258م./656 هـ.ق. وارد بغداد شد. براساس اسناد و نقشه هاي ارائه شده در اين مقاله، شهر لور به عنوان يك مركز استراتژيك نقش مؤثري در غلبۀ ايلخانان بر دو دشمن ديرينه آن ها داشته است. مقالۀ حاضر پس از بررسي و اثبات شهر لور، به اهميت سياسي نظامي اين شهر در رويارويي ايلخانان با عباسيان و اسماعيليان مي پردازد. شيوۀ كار بر اساس جمع آوري شواهد از اسناد باستان شناسي و كتاب هاي معتبر تاريخي و تحليل و نتيجه گيري از آن هاست.