مطالعه فلزات سنگين در رسوبات بستر رودخانه و سد مهاباد، و ارزيابي خطر مصرف ماهي هاي خوراكي منطقه

زمينه و هدف: آلودگي فلزات سنگين به‌ويژه در محيط هاي آبي از مسائل مهم است. با توجه به تامين آب شرب شهر مهاباد از سد، و نيز فروش ماهي هاي صيد شده در منطقه، غلظت فلزات سنگين در رسوبات رودخانه و سد مهاباد و خطر سلامت ناشي از مصرف ماهي هاي موجود در منطقه بررسي شد. روش بررسي: نمونه ‌برداري رسوب از 21 ايستگاه در رودخانه و سد مهاباد و 16 نمونه ماهي (دو گونهSander lucioperca و Abramis brama) انجام شد. نمونه ها بعد از آماده سازي به روش ICPMS آناليز شدند. براي تحليل‌ داده ها از ضريب غني شدگي (EF)، شاخص خطر بوم شناختي (RI)، شاخص هاي ريسك سلامت، تحليل مولفه اصلي (PCA) و آزمون Mann-Whitney استفاده شد. يافته‌ها: مقادير EF و RI فلزات سنگين در رسوب پايين بود اما بيشينه غلظت سرب، روي، مس، آرسنيك و منگنز به‌ترتيب به 36، 162، 74، 22/8 و mg/kg 3221 مي رسد. اين امر به‌ويژه در نمونه هاي مربوط به رودخانه و در پايين دست سد مشهود است. با اين وجود تجمع فلزات سنگين در بافت ماهي ها موجب شده است كه مقادير خارج قسمت خطر كل (THQ) به‌ويژه براي آرسنيك (1/19)، و شاخص خطر (بيش از 1) و مقدار ميزان مصرف روزانه (EDI) براي مس (1/64) در منطقه بالا باشد. نتيجه‌گيري: نتايج مطالعه حاضر نشان داد كه شرايط فيزيكوشيميايي مناسب براي تحرك عناصر در رودخانه و سد مهاباد فراهم است. بنابراين نياز به بررسي تحرك و زيست دسترس پذيري فلزات سنگين در رسوب منطقه و پايش مستمر غلظت فلزات سنگين در آب، رسوب و ماهي منطقه وجود دارد.