كاركرد معنايي و بلاغي مفاهيم هم‌نشين توافقي و تقابلي «انفاق» در قرآن كريم

رويكرد معناشناسي همزماني (توصيفي) تلاشي در جهت بازنمايي واژه‌ها و روابط آن‌ها كه در ذهن انسان‌ها وجود دارد، محسوب مي‌شود. بدين تصور، نوشتار حاضر ضمن كاربست اين رويكرد، درصدد ارائۀ تحليلي توصيفي از مفهوم انفاق و تبيين كاركرد معنايي و بلاغي مفاهيم هم‌نشين از اين موضوع است كه بعضا طي رابطه‌اي توافقي و يا تقابلي در مجاورت مفهوم انفاق استعمال شده‌اند. بررسي داده‌هاي قرآني حكايت از آن دارد كه واژگان »احسان «، »اطعام «، »صدقه «، »الحاف « و »احفاء « از جمله واژگان هم‌نشين توافقي انفاق به‌شمار مي‌آيند و واژگان »اكل باطل «، »كنز «، »بخل « و »شحّ « از جمله واژگاني هستند كه در رابطه‌اي تقابلي با انفاق همنشين شده‌اند. همچنين روابط اين واژگان با انفاق بر پايۀ مؤلفه‌هاي معنايي، تشابه يا تقابل اهداف، و سياق و اشتراك در تعلقات قابل تشخيص است. ضمنا هر يك از واژگان با كاركرد مبالغه، يا تحليل روان‌شناختي و تبيين جهان‌بيني استعمال شده‌اند. نيز ميان هم‌نشين‌هاي مذكور با مفهوم انفاق، روابطي نظير رابطۀ كنشي ايجابي و سلبي، سببي و عموم و خصوص برقرار است. وانگهي كشف روابط مفهومي ميان اين واژه‌ها با مفهوم انفاق، دليلي بر كاربست حكيمانه و هدفمند واژگان در قرآن كريم به‌شمار مي‌آيد.