معناشناسي واژه «استكبار» در قرآن كريم بر پايه روابط همنشيني (مطالعه موردي كانون‌هاي كاربردي و تقابل معنايي)

واژه استكبار از واژگان كليدي در نظام توحيدي قرآن است كه به عنوان شاخصه ويژه مخالفان و معارضان دعوت حق، جايگاه خاصي پيدا كرده است. با توجه به نقش برجسته ي اين مقوله در نظام زندگي بشر و فراهم سازي مفاسد و انحرافهاي اخلاقي، ضرورت دارد ماهيت عناصري كه شبكه معنايي »استكبار « را تشكيل مي‌دهند، مورد بازنمايي قرار گيرد. پژوهش حاضر بر آن است تا با تكيه بر روش توصيفي تحليلي پس از مفهوم‌شناسي لغوي اين واژه به ارتباط معنايي واژه استكبار با واژه هاي هم‌نشين اشاره داشته و در اين ميان با تحليل موردي برخي از مؤلفه هاي روابط همنشيني مانند كانون هاي كاربردي و تقابل معنايي، ميدان معنايي اين واژه روشن گردد. نتايج برآمده آنكه، استكبار در كانون ارتباط با شيطان، كافران، مشركان، ملاء و مترفين تجلي يافته است و مفاهيمي همچون خودبرتربيني، خداناباوري و ناسپاسي، هواپرستي و گروه سالاري و تنفذسالاري را در شبكه ي معنايي واژه استكبار شناسايي مي كند؛ همچنين اين واژه در تقابل معنايي با مفاهيمي همچون ايمان، عبوديت، اطاعت، غفران و استضعاف قرار مي گيرد و در ترسيم عامل باطل گرايي انسان و پيدايش اصلي ترين رذائل اخلاقي تأثيرگذار است؛ مهم آنكه برآورد معنا بر اساس اين سازوكار زباني، مدلي روشمند به شمار آمده و در پي كشف معاني ضمني به درجه تنزل معنايي و مقامي استكبار در معيار قرآن اشاره داشته است.