روايت غدير‌خم و اشارات عرفاني در آثار نگارگري دوره صفويه

از ديدگاه شيعيان و مفسران شيعي، واقعه غديرخم و اعلام جانشيني حضرت علي(ع) از سوي پيامبر اكرم(ص)، يكي از بزرگ ترين وقايع تاريخي صدر اسلام به شمار آمده و از اهميت خاصي، بويژه براي اثبات حقانيت ولايت اميرالمومنين(ع)، برخوردار بوده است. در ميان شرح حديث و روايت غدير خم، اشارات بسياري نيز به آيات نازل شده از سوي خداوند در اين زمينه از جمله آيه تبليغ و آيه اكمال شده است. اين واقعه به دليل اهميت و جايگاه خود در ميان شيعيان در عرصه‌هاي مختلف هنري، اجتماعي، سياسي و نيز در زندگي عادي مردم، بازخوردي ويژه داشته است. در اين ميان، نگارگري اسلامي- ايراني نيز مجال و فرصتي مناسب براي به تصوير كشيدن و متجلي ساختن داستان‌ها و مضامين مختلف، بويژه مضامين ديني- مذهبي در اختيار نگارگران قرار داده است. از جمله مضاميني كه با سفارش حاكمان و حاميان شيعي مذهب كتابت و مصور شده، واقعه غديرخم است. بيشتر نگاره‌هاي به دست آمده از اين مضمون، متعلق به نسخ خطي دوره صفويه با نگرش خاص شيعي است. اين كتب شامل آثارالباقيه، حبيب‌السير، فال‌نامه، آثار المظفر، احسن‌الكبار، روضه الصفا، حمله حيدري و اثر استاد فرشچيان مي‌باشد. اكثر نگاره‌هاي به دست ‌آمده از اين نسخ، واقعه را تقريباً با همان شرح و تفسير حديث غدير در دشتي فراخ نمايش داده اند، اما برخي نگاره‌ها نيز با نماد و مفهومي متفاوت، شأن ولايت حضرت را با توجه به احاديث، روايات و آيات قرآني نشان داده‌اند. اين مقاله نيز با توجه به شأن و جايگاه ولايت حضرت علي(ع)، به شرح و بررسي روايت غدير در آثار نگارگري و نمونه‌هاي به دست آمده، پرداخته است.