بررسي و تحليل نقش سدها در ناپايداري مناطق روستايي نمونه‌ي موردي: حوضه‌ي صوفي‌چاي

ﺳﺪ به عنوان يﮑﯽ از سازه هاي هيدرولوژيكي، ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎيﯽ مي تواند ﺳﺒﺐ اشتغال زايي، توسعه ي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖِ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزي، توسعه ي ﺟﺎده و ﻣﺴﯿﺮﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﯽ، تنوع بخشي ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد روﺳﺘﺎيﯽ و ﻏﯿﺮه گردد، اما بااين وجود، مسائل و مشكلات فراواني را در زمينه ي استقرار جمعيت، نوع و كيفيت معيشت و چگونگي بهره برداري از منابع طبيعي همچون آب وخاك به ﻧﻮاﺣﯽ روﺳﺘﺎيﯽ تحميل كرده است. ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﯽ ايﻦ نقش در تشريح روﻧﺪ توسعه ي ناﭘﺎيﺪار روﺳﺘﺎيﯽ و ضرورت دگرگوني آن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ غالب روﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪ است. ﻫﺪف اصلي اين مطالعه، بررسي و تحليل ارتباط احداث سدها با شرايط ناپايداري در روستاهاي زير تأثير و اراﺋﻪ ي راﻫﮑﺎرهاي ﻣﻨﺎﺳﺐ جهت مديريت منابع در حوضه ي صوفي چاي اﺳﺖ. نوع ﺗﺤﻘﻴﻖ با توجه به هدف، كاربردي و بر اساس روش، ﺗﻮﺻﻴﻔﻲتحليلي است. براي انجام تحليل روستاهاي متأثر از سد، با توجه به تعداد خانوار و فاصله از سد از مجموع 59 روستاي حوضه، 44 روستا به عنوان نمونه انتخاب شده اند. نمونه هاي موردمطالعه با استفاده از فرمول كوكران 386 خانوار محاسبه و درنهايت بر اساس نظرات اساتيد جهت افزايش ميزان اطمينان(حداقل تعداد نمونه براي روستاهاي كوچك به 7 نفر افزايش داده شد) نمونه به 433 خانوار ارتقاء يافت. با توجه به آزمون t ي تك نمونه اي اثرات سد بر متغيرهاي اقتصادي، اجتماعيفرهنگي و زيست محيطيكالبدي در سطحي ناپايدار ارزيابي شده است. بر اساس نتايج مدل معادلات ساختاري، گويه هايي كه عامل بيش ترين ناپايداري در سه ناحيه ي موردمطالعه بوده اند، مشخص شده اند. همچنين، با توجه به آزمون ناپارامتري كروسكالواليس، تفاوت تأثيرات ميان سه ناحيه ي بالادست، ميان دست و پايين دست به ويژه به زيان مناطق پايين دست به اثبات رسيده است. درنهايت، به منظور تعديل اثرات منفي سد، اعمال برنامه مديريت يكپارچه و جامع منابع حوضه ي آبخيز صوفي چاي پيشنهاد شده است.