نكته‌‌اي نويافته و صفتي شاعرانه در تاريخ جهانگشا

تاريخ جهانگشاي جويني يكي از برترين آثار منثور زبان فارسي در سبك فنّي و مصنوع است. نويسندۀ كتاب در جاي‌‌جاي كتاب كوشيده است كه هم تاريخي مستند ارائه دهد و هم خوانندگان كتاب را از اوضاع و احوال مغولان در دربار و فجايع آن‌‌ها آگاه كند. زباني كه جويني براي بيان خود به كار گرفته‌است، به تناسب سبك دوره، ناگزير زباني شاعرانه است كه در اين ميان از شگردهاي بلاغي و عناصر تصويرساز بهرۀ بسياري گرفته‌است. زبان شاعرانه اين امكان را به جويني داده‌است كه از معاني ثانويه و اداي معاني چند وجهي در كتاب خود بهره ببرد.  يكي از مواردي كه جويني در آن بسيار هوشمندانه عمل كرده‌است، انتخاب نام كتاب است. رسم‌‌الخط فارسي از گذشته تا امروز تغييرات بسياري به خود ديده‌است؛ براي نمونه در رسم‌‌الخط پيشين حروف «پ، چ، ژ، گ» را به شكل همان حروف نزديك به آنان؛ يعني «ب، ج، ز، ك» مي‌‌نوشتند و خواننده در سياق عبارت اصل واژه را درمي‌‌يابيد. در اين مقاله كه به روش تحليليتوصيفي و برپايۀ منابع كتابخانه‌‌اي است، تلاش شده‌است كه هدف و خواستۀ جويني در برگزيدن نام كتاب و همچنين هنر نويسنده در انتخاب اين نام شاعرانه مشخص شود. صفات شاعرانه و هنرهاي بلاغي و زيباشناسي همواره مورد توجّه و دلخواه جويني بوده‌است كه اين انتخاب براي مغولان عنواني مدحي است امّا براي ايرانيان ذمّي و سرشار از نكوهش است.