شناسايي ساختارشيميايي و ارزيابي الگوهاي تخريب‌ در سنگ‌هاي محوطه ميراث جهاني پاسارگاد

سنگ هاي بكار رفته در مجموعه ي ميراث جهاني پاسارگاد در ظاهر به لحاظ بافت و رنگ متفاوت هستند و از نقطه نظر ظاهري شامل سه نوع سنگ متفاوت مي شوند. به همين دليل، ممكن است داراي رفتارهاي متفاوت فيزيكي و شيميايي نيز باشند. تخريب هاي سطحي صورت گرفته در اين سنگ ها با وجود شرايط يكسان محيطي، شكل هاي متفاوتي دارند. هدف از اين پژوهش تشخيص ماهيت شيميايي سنگ هاي اين محوطه از طريق آناليزهاي دستگاهي XRD و XRF و شناسايي تخريب هاي سطحي و نمك هاي احتمالي سطحي از طريق مشاهدات ريز ساختاري توسط ميكروسكوپ ديجيتال و آناليز دستگاهي SEM-EDS است. نتايج حاكي از آن هستند كه سنگ هاي بكاررفته در مجموعه از نظر شيميايي همگي نوعي سنگ آهك هستند كه دو گونه ي آن خلوص بالاتر و ساختار فشرده تري دارند، اما يك گونه از سنگ هاي مجموعه كه معروف به »سنگ كبود « است، ساختار ماسه اي و نسبتاً متخلخلي دارد. در آناليز دستگاهي XRD فاز اصلي تمامي سنگ ها كلسيت (CaCO3) است كه علاوه بر آن مقدار جزئي فاز كوارتز (SiO2) نيز گزارش شده است. در برخي از نمونه هاي سنگ كرم رنگ از بلوك هاي متفاوت، فاز دولوميت (Ca,Mg(CO3)2) نيز شناسايي شد. با وجود احتمال حضور نمك به عنوان عاملي براي تخريب، در نتايج آناليزها هيچگونه نمكي مشاهده نشد كه احتمال مي رود يا بطور كلي عامل تخريبي نمك در اينگونه سنگ ها وجود نداشته و يا مقدار آن ها آنقدر ناچيز بوده كه قابل شناسايي در آناليزXRD نبودند. بر طبق تصاوير ماكروسكوپي و ريز ساختاري مي توان اذعان داشت كه عمده تخريب هاي صورت گرفته در سنگ هاي سياه و كبود به علل ضعف ماهيتي خود سنگ بوده كه از جمله ي آن رگه هاي كلسيت ثانويه و ذرات متشكله متفاوت هستند و مهمترين علت تخريبي سنگ كرم نيز فرسودگي زيستي شناسايي شد. با اين وجود در مورد پاتين موجود بر بلوك هاي نقش انسان بالدار و ديواره تل تخت مي توان اظهار داشت كه با وجود اينكه گلسنگ در سطحِ اثر فرسايش ايجاد كرده، اما اگر بتوان شكل گيري پاتين را به گلسنگ نسبت داد؛ گلسنگ بطور متقابل با تشكيل لايه ي پاتين، مانند يك پوشش بر سطح بستر توانسته از تاثير عوامل ديگر جوي بر سطح سنگ جلوگيري كند. بطور كلي نتايج حاصله از مشاهدات و آزمايشات ثابت كردند كه مهم ترين عامل هاي محيطي مخرب در محوطه ميراث جهاني پاسارگاد ميكروارگانيزم ها و اثرات جانبي آب بواسطه انحلال فاز كربناتي و نيز تورم رسي است.