مطالعه ريخت‌شناسي پيچان‌ رودها با جريان كنترل شده با استفاده از تكنيك‌هاي RS و GIS (مطالعه موردي: رودخانه زاينده‌رود در پايين‌دست سد زاينده‌رود)

مطالعات ريخت شناسي داراي اهميت ويژه اي در ساماندهي رودخانه و تعيين حريم و بستر رودخانه مي باشد. سدها ازجمله سازه هايي هستند كه بيشترين تأثير را بر مورفولوژي رودخانه دارند. مطالعات تغييرات رودخانه ها معمولاً زمانبر بوده و در بازه هاي زماني بلند مدت ميسر مي باشد. براي تشخيص اين تغييرات، استفاده از تصاوير ماهواره اي تهيه شده در بازه هاي زماني مختلف و روش هاي كارتوگرافي سودمند خواهد بود. در اين پژوهش، تغييرات مورفولوژيك رودخانه زاينده رود در پايين دست سد زاينده رود، بين دو ايستگاه هيدرومتري سد تنظيمي و پل زمان خان، براساس ۷ سري تصاوير ماهواره Landsat از سال (۱۳۵۹ تا ۱۳۹۳) به كمك نرم افزار4.8 ENVI مورد بررسي قرار گرفته است. براساس نتايج، روش افزايش كنتراست به صورت بسط خطي اشباع شده به همراه فيلترگذاري با فيلتر بارزسازي لبه به عنوان روشي مناسب در تعيين مرز بين آب و زمين تشخيص داده شد. در مرحله بعد، مسير رودخانه در محيط نرم افزار ArcGIS 10.2 واردشده و پارامترهاي هندسي رودخانه مانند طول موج، ضريب خميدگي، زاويه مركزي و شعاع قوس ها تعيين گرديد. همچنين، تجزيه وتحليل هاي آماري روي پارامترهاي هندسي، در نرم افزار SPSS انجام شد. نتايج نشان مي دهد كه از سال ۱۳۵۹ تاكنون ضريب خميدگي از ۱۴/۲ به ۳۸/۲ افزايش يافته و شعاع قوس هاي رودخانه و طول موج پيچش ها به ترتيب ۵ و ۴/۱۱ درصد كاهش پيداكرده است. به طوركلي رودخانه در هر دوره، از انحناي قوس هاي خود كاسته و پيچ ها به سمت پايين دست جابه جا شده اند. از مهم ترين عوامل اين پديده مي توان به تصرفات صورت گرفته در حاشيه و حريم رودخانه در ماركده و چم كاكا اشاره كرد كه روند طبيعي رودخانه را بر هم زده است. در مناطق چم جنگل، چم خليفه و چم عالي، به دليل افزايش شيب و عدم پوشش گياهي مناسب، فرسايش ديواره ها به حداكثر مي رسد. درنهايت، اگرچه دبي سيلابي رودخانه توسط سد زاينده رود مهارشده، اما هنوز رودخانه در قسمت هاي پيچان رودي قابليت فرسايش دارد.