اثرهاي چراي دام و جنگل‎كاري بر تنوع كاركرد (مطالعه موردي: منطقه چشمه دلاو، خراسان شمالي)

سابقه و هدف: تنوع زيستي تنها شامل تعداد و وفور گونه‏ ها نيست، بلكه گوناگوني در كاركردهاي هر گونه را شامل مي ‏شود كه بوسيله سنجه‎هاي تنوع كاركرد اندازه‏ گيري مي ‏شود. از سويي ديگر، تغييركاربري زمين‎ها و چراي دام دو مورد از مهمترين عامل‎ها تاثيرگذار بر تنوع زيستي و خدمات اكوسيستم هستند. بنابراين تحقيق حاضر با هدف بررسي تاثير جنگل‎كاري و چراي دام بر سنجه‎هاي تنوع كاركرد در منطقه چشمه دلاو در غرب استان خراسان شمالي انجام شد.مواد و روش ها: براي اندازه‏ گيري تنوع كاركرد از سنجه‏ هاي مبتني بر يك ويژگي (ميانگين وزني جامعه) و مبتني بر چند ويژگي (غناي كاركرد ، يكنواختي كاركرد ، واگرايي كاركرد ، پراكنش كاركرد و سنجه تنوع كاركرد رائو) در بسته آماري FD در نرم افزار 3.3.1.R استفاده گرديد. براي مقايسه تنوع در تيمارهاي مورد مطالعه از تجزيه واريانس يكطرفه و آزمون تكميلي دانكن استفاده شد.نتايج و بحث: نتايج نشان داد كه چراي دام به همراه جنگل‎كاري داراي اثرهاي مختلفي بر روي سنجه‎هاي تنوع كاركردي است. بر اساس نتايج، غناي كاركردي و سنجه تنوع كاركرد رائو و همچنين سنجه ‏هاي ميانگين وزني ارتفاع و فرم زيستي تروفيت در منطقه ‏هاي مورد مطالعه داراي اختلاف معني‏ داري بودند. بيشترين مقادير سنجه غناي كاركردي، تنوع كاركردي رائو و ميانگين وزني ارتفاع مربوط به منطقه‎هاي تحت چراي دام بود. اين نتيجه نشان مي‎دهد براي كاهش رقابت بين گياهان و به حداكثر رسيدن كاركرد در يك اكوسيستم، وجود حداقلي از تنش (چرا) لازم است. همچنين بيشتر بودن سنجه ميانگين وزني ارتفاع در كاربري تحت چرا تاييد كننده وجود ارتباط مثبت بين غناي كاركرد و سنجه ميانگين وزني است. از طرفي ديگر، بيشترين مقدار سنجه ميانگين وزني فرم رويشي تروفيت در كاربري عدم چراجنگل‎كاري مشاهده شد كه در ارتباط با شرايط نامساعد محيطي از قبيل رقابت بالا (بدليل نبود چراي دام) و مداخلات انساني (جنگل‏ كاري) بود.نتيجه گيري: استفاده از سنجه‎هاي تنوع كاركرد به عنوان سنجه اي از تنوع زيستي كه افزون بر اينكه فرواني گونه‏ ها، ويژگي ‏هاي كاركردي آن ها را نيز مد نظر قرار مي ‏دهد، ابزارهاي مفيدي در بررسي تاثير عامل‎هاي مختلف بر تنوع زيستي و كاركرد اكوسيستم ‏هاي نيز مي‏ باشند.