آشكارسازي تغييرات زماني-مكاني پوشش گياهي كلان‌شهر تهران و اقمار در ارتباط با دماي سطحي زمين

سابقه و هدف: آشكارسازي تغيير، فرايندي براي يافتن منطقه هاي متناقض در تصوير هاي زماني متفاوت از ناحيه‌اي مشابه مي‌باشد. پوشش گياهي در جذب دوده‌ها و سرب هوا ، جلوگيري از پخش مواد آلاينده در محيط‌هاي شهري و كمك به پاك‌سازي هوا و كاهش جزاير حرارتي،بسيار موثر است. بررسي كاهش يا افزايش پوشش گياهي در تهران بعنوان كلان‌شهر و نيز شهرستان‌هاي حومه آن، با توجه به رشد بي‌رويه جمعيت و ساخت‌وساز به شدت ضرورت دارد. هدف از اين پژوهش بررسي روند تغيير هاي زمانيمكاني پوشش گياهي در تهران و اقمار و رابطه آن با دما در دوره‌هاي زماني مختلف مي‌باشد. نتايج اين تحقيق مي‌تواند در مطالعات مربوط به زيست پذيري شهري، كاهش اثر هاي سوء جزاير حرارتي شهري و علوم محيطي مؤثر واقع شود. مواد و روش‌ها: ابتدا استخراج و آماده سازي داده‌هاي تصاوير از طريق سنجنده+ ETM ماهواره لندست 7 در سال‌هاي 2001 تا 2015 انجام و ماه ژوئن بعنوان گرم‌ترين ماه منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. سپس گزينش روزهاي مورد بررسي و انجام تصحيحات تصاوير و تهيه نقشه‌هاي LULC و ترسيم نمودار درصد مساحت منطقه ها مورد توجه قرار گرفت. محاسبه شاخص‌هاي پوشش گياهي و منطقه هاي ساخته‌شده و محاسبه دماي سطح زمين همراه با ارزيابي صحت داده‌هاي دماي سطح زمين از مرحله هاي ديگر روش تحقيق بود. در نهايت ترسيم نمودار درصد مساحت هر شاخص و نيز ترسيم نمودار پراكنش و تابع گوسي با بررسي دگرگوني مكاني پوشش گياهي انجام پذيرفت.نتايج و بحث: با توجه به نقشه كاربري زمين ها و پوشش زمين(LULC)،  براي سال‌هاي 2001، 2005، 2010 و 2015 افزايش پوشش گياهي در سال 2015 نسبت به دوره‌هاي قبل در منطقه مورد مطالعه مشهود است. رشد منطقه هاي ساخته‌شده در غرب منطقه به خوبي ديده مي‌شود. در نمودار درصد مساحت هر كلاس كاربري زمين ها و تغيير آن در 4 سال منتخب، از سال 2001 درصد پوشش گياهي روبه كاهش رفته كه تا سال 2005 و 2010 ادامه داشته، و در سال 2015 افزايش چشمگير يافته است. از سوي ديگر روابط بين دماي سطحي و شاخص‌هاي NDVIوSAVI خطي نبوده و بر اساس برازش معادلات آماري در هر وضعيت، عامل هاي ديگري در كاهش يا افزايش LST نقش دارند. در نمودار تابع چگالي نرمال، تغيير هاي شاخص NDVI در دوره دوم و سوم مشابه يكديگر بوده و در اين دو دوره نسبت به دوره اول، ميانگين افزايش‌ و همچنين با توجه به كاهش واريانس، ارتفاع منحني افزايش‌يافته است. در تحقيق حاضر و با بررسي تهران و اقمار، كاهش ميزان LST در دوره دوم و سوم يعني از 2006 تا 2015 مشاهده مي‌شود. از سوي ديگر مساحت پوشش گياهي بطور كلي در منطقه روبه افزايش است. از جنبه مكاني و مطابق بررسي‌هاي انجام‌شده، تهران بيشترين درصد كلاس يك NDVI يعني سطح هاي بدون پوشش گياهي را به خود اختصاص داده است. نتيجه‌گيري: با توجه به بررسي شاخص‌هاي NDVI، SAVI و NDBI، روند كلي مساحت پوشش گياهي در منطقه مورد مطالعه در حال افزايش است. با درنظرگرفتن مقادير R^2 ، پوشش گياهي در شهرستان ري در حال نابودي مي‌باشد. در شهرستان‌هاي رباط‌كريم و تهران سطح هاي پوشش گياهي در حال افزايش است. رشد افسارگسيخته شهرك‌هاي اقماري در حومه تهران موجب تخصيص زمين‌هاي باير و مزرعه ها و پوشش گياهي به ناحيه هاي ساختماني و مسكوني شده است كه اين امر جزاير حرارتي و شرايط نامساعد زندگي را تشديد مي‌كند.