مفهوم‏ سازي اجتماعي ـ شناختي از رفتار محيط‌ زيست‌ گرايانه دانشجويان در نظام آموزش عالي كشاورزي ايران

سابقه و هدف معضلات و چالش هاي زيست محيطي از نگراني هاي عمده ي جامعه امروزي است. اغلب اين چالش ها ناشي از رفتار انسان ها است كه مي توان از طريق تغيير در نگرش و رفتار ايشان و آگاهي بخشيدن از عواقب اين معضلات، بر آن ها فايق آمد. برخي از مهم ترين رفتارهاي زيست محيط گرايانه شامل مصرف انرژي، حفاظت از آب و خاك، بازيافت و مانند آن ها مي باشد كه داراي مزاياي شخصي، اجتماعي و زيست محيطي فراواني هستند. يكي از اهداف مهم دانشگاه ها، آموزش دانشجويان در جهت حفظ محيط زيست است. در اين راستا، نقش و جايگاه آموزش عالي كشاورزي از جايگاه خاصي برخوردار است. بر اين اساس، هدف اين مطالعه بر تحليل عوامل موثر بر رفتار زيست محيط گرايانه از ديدگاه دانشجويان در نظام آموزش عالي كشاورزي ايران براساس نظريه اجتماعي، شناختي بندورا قرار گرفت. مواد و روش ها اين پژوهش از نوع پژوهش هاي توصيفي همبستگي و علي رابطه اي است. جامعه آماري مورد مطالعه، دانشجويان دانشكده هاي كشاورزي ايران بودند كه ۱۲۹ نفر از آن ها با استفاده از فرمول كوكران و روش نمونه گيري خوشه اي تصادفي دو مرحله اي بر اساس قطب هاي علمي پنج گانه كشور، به عنوان نمونه انتخاب شدند (۲۳۶۹۷۳=N). ابزار پژوهش، پرسشنامه اي بود كه روايي آن توسط پانلي از متخصصان ترويج و آموزش كشاورزي به تاييد رسيد و پايايي دسته گويه هاي آن با استفاده از ضريب آلفاي كرنباخ (87% ≤ α ≤ 66%) محقق گرديد. نتايج و بحث نتايج نشان داد كه به غير از سطح تحصيلات دانشجويان، همبستگي مثبت و معني داري بين رفتار زيست محيط گرايانه و ساير متغيرهاي مورد بررسي موثر بر آن وجود دارد. در اين راستا، نيت، خودپنداره، انتظارات پيامدي، خودنظم دهي، ادراك از رفتار ديگران و خودكارآمدي به ترتيب بيشترين ميزان همبستگي با رفتار زيست محيط گرايانه را دارا بودند. نتايج حاصل از تحليل علي نشان داد كه متغيرهاي ادراك از رفتار ديگران ، انتظارات پيامدي و خودپنداره تاثير معني داري بر رفتار زيست محيط گرايانه داشتند كه اين با نظريه اجتماعي، شناختي بندورا همسو است. ولي نيت ، خودكارآمدي و خودنظم دهي تاثير معني داري بر آن نداشتند. نتيجه گيري واكاوي نتايج حاصل از تحليل مسير، نشان دهنده آن است كه رفتار زيست محيط گرايانه دانشجويان در نظام آموزش عالي كشاورزي تحت تاثير ادراك از رفتار ديگران است و آن ها از مشاهده ي رفتار ديگران و پيامدهاي حاصله از آن ياد مي گيرند و رفتار مي كنند. چنين يافته اي اهميت محيط هاي اجتماعي را نشان مي دهد. به عبارت ديگر، هر چند ممكن است افراد به لحاظ فردي داراي انگيزه ها و رفتارهايي در جهت حفظ محيط زيست باشند ولي اين رفتار تحت تاثير محيط اجتماعي ايشان است و فراهم كردن چنين محيطي يكي از استلزامات نظام هاي آموزش عالي در جهت ايجاد دانشگاه هاي سبز تلقي مي گردد. در پايان، بر اساس نتايج پژوهش، پيشنهادهايي ارايه گرديد.