تحليل وضعيت دانش و رفتار دانش آموزان نسبت به آب (با تأكيد بر طرح داناب در مازندران)

سابقه و هدف: در برنامه هاي توسعه اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران همواره بر منطقي كردن مصرف انرژي ازجمله مصرف آب تأكيد شده است. طرح دانش آموزي نجات- معروف به طرح داناب از سوي آموزش و پرورش و با مشاركت سازمان آب منطقه اي استان مازندران با هدف ارتقاء دانش آب و نيز مصرف بهينه آب توسط دانش آموزان به اجرا درآمده است. از بين گروه هاي مختلف اجتماعي، دانش آموزان نقش مهمي در زمينه مصرف آب ايفاء مي كنند. با توجه به نقش عوامل اجتماعي و فرهنگي در شكل دهي رفتار دانش آموزان، تحقق حاضر تلاش نمود تا ضمن بررسي وضعيت دانش آب در بين دانش آموزان، به مطالعه و بررسي عوامل اجتماعي- فرهنگي مؤثر بر پيش بيني رفتار مصرف آب آنان نيز بپردازد. مواد و روش ها: از نظر روش‌شناسي، تحقيق حاضر با استفاده از روش پيمايش در ميان دانش آموزان دوره‌ متوسطه اول در مناطق شهري بهشهر، نكا، ساري، بهشهر، گلوگاه، آمل و قائم‌شهر در استان مازندران انجام شد. براي انتخاب نمونه‌ها از روش نمونه‌گيري احتمالي استفاده شد و بر اساس فرمول كوكران، تعداد 501 دانش آموز به عنوان نمونه مورد بررسي قرار گرفتند. داده‌هاي حاصل از تحقيق با استفاده از نرم افزار آماري ويژه علم اجتماعي مورد توصيف و تجزيه‌و تحليل قرار گرفت. نتايج و بحث: نتايج حاصل از داده‌هاي تحقيق حاضر نشان دادند كه فرض رابطه بين عوامل فرهنگي (دانش محيط زيستي، ارزش محيط زيستي، نگرش نسبت به منابع آب، باورهاي ديني) و پيش بيني رفتار مصرف آب دانش آموزان مورد تاييد تجربي قرارگرفته است و تنها رابطه دانش محيط زيستي با پيش بيني رفتار مصرف آب تاييد نشده است. همچنين، نتايج تحقيق نشان داد كه فرض رابطه بين عوامل اجتماعي (مشاركت مدني) و پيش بيني رفتار مصرف آب دانش آموزان مورد تاييد تجربي قرارگرفته است. فرض رابطه بين عوامل نهادي (كنترل رسمي، كنترل غيررسمي) و پيش بيني رفتار مصرف آب دانش آموزان نيز در تحقيق حاضر مورد تاييد تجربي قرارگرفته است. نهادها، شيوه‌هاي اساسي فعاليت اجتماعي هستند كه اكثريت اعضاي يك جامعه معين از آن‌ها پيروي مي‌كنند درواقع شامل هنجارها و ارزش‌هايي هستند كه تعداد بسياري از مردم با آنها همنوايي مي‌كنند. آنها شيوه‌هاي رفتاري هستند كه به‌وسيله ضمانت اجرايي نيرومند حمايت مي‌شوند و در طول زمان شكل ثابت و پايداري را نيز به همراه دارند. بر اين اساس، مي‌توان اذعان نمود كه متغيرهاي نهادي (كنترل رسمي، كنترل غيررسمي) بر پيش بيني رفتار مصرف آب در بين دانش آموزان مؤثر است. در ارتباط با فرضيه تحقيق مبني بر وجود رابطه بين متغيرهاي زمينه‌اي (پايگاه اقتصادي- اجتماعي، سن) و پيش بيني رفتار مصرف آب دانش آموزان، نتايج حاصل از داده‌هاي اين تحقيق رابطه بين متغيرهاي زمينه‌اي (پايگاه اقتصادي- اجتماعي) و پيش بيني رفتار مصرف آب دانش آموزان را تاييد مي‌نمايد، اما رابطه سن و پيش بيني رفتار مصرف آب دانش آموزان را مورد تاييد تجربي قرار نگرفت. نتيجه گيري: بر اساس يافته هاي تحقيق حاضر مي توان نتيجه گرفت كه متغيرهاي مستقل باورهاي ديني مصرف آب، كنترل غيررسمي، نگرش نسبت به محدوديت آب، ارزش محيط زيستي، كنترل رسمي، مشاركت مدني و پايگاه اجتماعي با متغير وابسته رفتار مصرف آب رابطه‌ معني‌دار داشته‌اند. همچنين متغير مستقل باورهاي ديني مصرف آب، بيشترين همبستگي را با متغير وابسته رفتار مصرف آب دارد.