ارزيابي خطر مهاجم شدن گونه غيربومي Coptodon zillii (Gervais, 1848) در تالاب انزلي با استفاده از مدل AS - ISK

سابقه و هدف: معرفي عمدي يا سهوي گونه هاي ماهيان غيربومي به اكوسيستم هاي طبيعي كشور به دنبال تأمين هدف هاي آبزي پروري، پرورش ماهيان زينتي و كنترل زيستي بوده است. برخي از اين ماهيان غيربومي در محيط هاي آبي طبيعي و مزرعه هاي پرورش ماهي مهاجم شده و پتانسيل آن را دارند كه پيامدهاي اقتصادي و اكولوژيكي قابل توجه ي را به دنبال داشته باشند. از طرفي ريشه كني گونه هاي ماهيان غيربومي بويژه در محيط هاي طبيعي بزرگ، غيرممكن يا بسيار پرهزينه است. در همين راستا، استفاده از مدل هايي كه قابليت شناسايي و غربال گري گونه هاي غيربومي كه پتانسيل مهاجم شدن در زيستگاه هاي معرفي شده را دارند در حال افزايش است. هدف اين پژوهش، ارزيابي پتانسيل مهاجم شدن گونه ماهي تيلاپياي شكم قرمز Coptodon zillii در صورت ورود به تالاب بين المللي انزلي است. مواد و روش ها: از مدل غربال گري تهاجمي گونه هاي غيربومي آبزي براي ارزيابي مهاجم شدن احتمالي تيلاپياي شكم قرمز در صورت معرفي استفاده شده است. اين مدل قادر است گونه هاي آبزي غيربومي از جمله ماهيان غيربومي را با توجه به حد آستانه منطقه ارزيابي در دو گروه مهاجم يا غيرمهاجم احتمالي قرار دهد. همچنين تطابق اقليمي بين گستره بومي تيلاپياي شكم قرمز و تالاب انزلي با سيستم اقليمي كوپن-گايگر و نرم افزار كلايمچ3 انجام شده است. در ارزيابي تغييرات اقليم در مدل AS - ISK از سناريوي احتمالي تغيير اقليم آينده بر اساس مطالعات مربوطه موجود استفاده شده است. نتايج و بحث: خروجي ارزيابي با مدل AS - ISK عدد خطر 44 بود كه بالاتر از 11/75 حد آستانه مدل براي تالاب انزلي بوده و بيانگر بالا بودن پتانسيل مهاجم شدن تيلاپياي شكم قرمز در صورت ورود به تالاب انزلي است. همچنين تطابق اقليمي بين زيستگاه اصلي تيلاپياي شكم قرمز و تالاب انزلي با استفاده از سيستم اقليمي كوپن-گايگر بالا بود و حداقل يكي از زيستگاه هاي بومي تيلاپياي شكم قرمز در اين سيستم در طبقه اقليمي مشابه با تالاب انزلي قرار دارد. خروجي مدل Climatch براي اين گونه 87/0 به دست آمد كه نشان دهنده تطابق بالاي اقليمي بين گستره بومي اين گونه و منطقه ارزيابي – تالاب انزلي - بود. ارزيابي تغييرات اقليم مدل AS - ISK در نتيجه نهايي ارزيابي، اثر افزايشي داشت. فاكتورهايي كه در نتيجه ارزيابي تيلاپياي شكم قرمز بيشترين تأثير را داشتند شامل تطابق اقليمي، تغيير اقليم احتمالي، ويژگي هاي زيست شناختي و وضعيت مهاجم شدن آن در ديگر منطقه هاي خارج از گستره بومي اش بودند. مقايسه نتايج استفاده از اين مدل براي گونه غيربومي تيلاپياي شكم قرمز در تالاب انزلي و چند منطقه ديگر در كشورهاي همسايه نشان داد كه اين گونه غيربومي در اين منطقه ها هم از پتانسيل بالاي مهاجم شدن برخوردار بود. نتيجه گيري: با توجه به اينكه گونه هاي ماهيان غيربومي همواره مورد توجه براي توسعه آبزي پروري در كشور هستند. براي اجتناب از پيامدهاي زيانبار محيط زيستي يك ابزار ارزيابي سريع نياز است. ارزيابي پتانسيل مهاجم شدن گونه هاي ماهيان غيربومي با مدل AS -ISK مي تواند براي پيش بيني پتانسيل مهاجم شدن ماهيان غيربومي در حوضه آبريز تالاب انزلي و ديگر منطقه ها به منظور كمك به مديران حفاظت، تصميم گيران و سياست گذاران طرح هاي آبزي پروري مورد استفاده قرار گيرد.