خدابانوان عربي در منابع پيشاقرآني: ماهيت، كاركرد و خاستگاه

يكي از مهم‌ترين ضرورت‌هاي فهم تاريخ صدر اسلام، به‌خصوص براي شناخت دلالت بسياري از آيات قرآن كريم، آگاهي از باورهاي فرهنگي و تاريخي اعراب در دوران پيش از ظهور اسلام است. باوجود پيدايش دانش‌هاي جديد و آورده‌هاي ارزشمند ايشان در ارتباط با دوران باستان، به نظر مي‌رسد كه فهم ما از بسياري از دلالت‌هاي تاريخي آيات قرآن، داراي كاستي و ابهام است. مقاله حاضر، با هدف نشان دادن نمونه‌اي از پژوهش‌هاي ضروري در اين زمينه، بر آن است به موضوع خدابانوان عربي با تكيه بر سه الهه: منات، لات و عزي بپردازد و با كمك منابع پيشاقرآني و شواهد عيني باقيمانده از جزيره‌العرب در پيش از ظهور اسلام، به پرسش‌هايي در اين زمينه، مانند: چيستي اين الهه‌ها، مهم‌ترين كاركردها، صفات و القاب آنها، پيشينه تقديس و مناطق اصلي پرستش آنها پاسخ دهد. مجموعه واكاوي‌هاي باستاني و تاريخي نشان مي‌دهند اين خدابانوان، الهه‌هاي واردشده از سرزمين‌هاي مجاور شبه‌جزيزه بودند كه فراتر از ماهيت سنگي يا چوبي‌شان، كاركردهاي مختلفي داشتند و در سطحي گسترده سرتاسر جزيره‌العرب تقديس و تنزيه مي‌شدند.