جنبه‌هاي بلاغيِ عنصر نحويِ «ندا» در اشعار اخوان ثالث

ندا علاوه بر نقش نحوي در دستور زبان، مبحثي مهم در علم معاني است. علم معاني با سنجش كلام، ميزان اثرگذاري آن را بر مخاطبان تعيين مي‌كند. بنابراين، در اين علم، به اغراض كاربرد ندا و جايگاه آن در بلاغت متن پرداخته مي‌شود. از آنجا كه علم معاني در بسياري از مباحث، با شاخه‌هاي مختلف زبان‌شناسي، به‌ويژه صورت‌گرايي و نقش‌گرايي، قابل انطباق است، از ابزارهاي اين علوم نيز در تحليل‌هاي اين نوشتار استفاده شده است. در اين مقاله به ‌روش تحليلي– توصيفي، مبحث جملات ندايي (خطابي) در آثار اخوان ثالث، شاعر برجسته و صاحب‌سبك معاصر و نقش عناصر و جنبه‌هاي مختلف آن، ازجمله تأخير ندا، حذف ندا، تكرار در ندا، تلفيق جملات ندايي و انگيزشي و مناداي نكره بررسي شد و تأثيرات مهم اين عناصر بر بلاغت بسياري از ابيات چهار مجموعه شعر او، زمستان، آخر شاهنامه، از اين اوستا و سواحلي و خوزيات، مورد توجه قرار گرفت. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد كه اخوان ثالث با شناخت كامل از جنبه‌هاي زيبايي‌شناسي ادبيات فارسي و تسلط بر زبان، از همه امكانات آن، ازجمله عنصر ندا براي ابلاغ مفاهيم مورد نظر خود به طور كامل استفاده كرده و گاه ساخت‌هاي كم‌‌نظيري از نظر بلاغت آفريده است.