ويژگي‌هاي ادبي و بلاغي شاعران و سنجش اصالت ضبط‌هاي نسخ با تكيه بر آن (مطالعه موردي: ديوان خاقاني)

هر شاعري، مجموعه ويژگي‌هاي مسلّط بياني و زباني خاص خود را دارد و عناصر مسلّط و غالب، در شعر هر شاعري، مستمراً تكرار مي‌شود كه اين ويژگي‌ها بوطيقاي شعر شاعر را شكل مي‌دهد. خاقاني شرواني نيز از شاعران صاحب‌سبك بوده، بوطيقايي خاص بر شعر او حاكم است. تصوير و رعايت تناسبات لفظي و معنايي (بديع لفظي و معنوي)، شاخص‌ترين عناصر غالب در شعر وي و از اصول و معيارهايي ثابت در شعر او به شمار مي‌رود. اين ويژگي‌هاي غالب در تصحيح متن، انتخاب ضبط ارجح و ارزيابي اعتبار نسخه نيز مي‌تواند مفيد باشد. اين عامل سبب مي‌شود با تكيه بر اين ويژگي‌ها، ضبط‌هاي نسخ متفاوت خاقاني، مورد ارزيابي قرار گيرد و لغزش‌هايي كه نتيجه عدم دقّت در اين ويژگي‌هاي بينادين ادبي است، آشكار شود. همچنين دخل و تصرّف‌هاي ناشيانه نسخه‌نويسان ديوان كه نتيجه عدم آشنايي و تسلّط به اين ويژگي‌ها بوده، نمايان گردد. پژوهش حاضر، با تكيه بر اصالت بديعي و اصالت تصويري كه ويژگي‌هايي غالب در ديوان خاقاني‌اند، نسخه‌‌هاي ديوان خاقاني را مورد ارزيابي قرار داده، با ذكر نمونه‌هايي از ضبط‌هاي نسخ متعدّد ديوان خاقاني، تلاش دارد لغزش‌هاي كاتبان نسخ و علل آن را مشخص كند. از نتيجه‌ پژوهش،‌ مشخص مي‌شود كه ضبط‌هاي نسخه‌ لندن از نظر انطباق با معيارهاي اصالت تصويري و بديعي، اعتبار بيشتري دارند.