بررسي و نقد تعاريف حُسن تعليل ارائه كاركردها و تقسيم‌بندي‌هاي تازه و پيوند آن با ديگر آرايه‌هاي ادبي

حُسن تعليل، يكي از آرايه هاي بديع معنوي، همواره مورد توجه اهل بلاغت قرار گرفته و اغلب آنان در آثار خويش، به تعريفي كوتاه و ذكر چند شاهد مثال از آن بسنده كرده اند. در اين پژوهش، ضمن تحليل و نقد تعاريف مذكور و اشاره به برخي از نارسايي هاي آن ها ، دو تقسيم بندي تازه از اين آرايه ارائه شده كه برمبناي آن، اين ظرفيت هنري شامل دو ركن اساسي و يك ركن غيراساسي است. در تقسيم بندي معنوي، اين اركان ممكن است به چهار حالت مختلف ظاهر شود. در تقسيم‌بندي لفظي، براساس وجود چند ركن در هر سوي حُسن تعليل، به سه حالت پديدار مي شود كه البته هريك از اين ‌ها ارزش بلاغي و هنري متفاوتي دارد. در اين پژوهش، آشكار مي‌شود كه برخلاف نظر بلاغيان، حُسن تعليل پيوندي خاص با علم معاني دارد؛ زيرا ساخت آن برمبناي جملات پرسشي و خبري است كه هدف گوينده معاني ثانو ي نهفته در آن جملات است. به علاوه به مهم ترين اهداف به كارگيري حُسن تعليل با ذكر شواهد پرداخته شده كه شامل كاركردهايي همچون »مدح، توصيف، صحنه آرايي، حُسن تعليل براي حُسن طلب و... « است. در بخش پاياني نيز، به پيوند حُسن تعليل با ديگر آرايه هاي بلاغي اشاره و تأكيد شده كه اين آرايه بدون حضور عناصر بلاغي ديگر موجوديت ندارد و درواقع كاربرد اين آرايه ها در قالب جملات پرسشي و خبري به شكل گيري حُسن تعليل مي‌انجامد.