تحليل گناهكاري جمشيد در آيين زرتشت با رويكرد نشانه‌شناسي فرهنگي

رويكرد نشانه‌شناسي فرهنگي با آشكارسازي فرايند شكل‌گيري معنا و مشخص كردن ارزش ها و هنجارها در متن توسط لوتمان (1922ـ1993م) پايه‌گذاري شد. اين رويكرد با تمركز بر نحوۀ تعامل سپهرهاي نشانه‌اي مختلف، امكان جديدي را در بررسي رخدادهاي فرهنگي فراهم كرد تا نحوِۀ توليد متن در يك سپهر نشانه‌اي روشن شود. متون اسطوره‌اي ـ ديني به‌عنوان يكي از منابع برجستۀ فرهنگي، بستري مناسب براي به‌كارگيري نظريۀ نشانه‌شناسي فرهنگي است. در پژوهش حاضر، از اين الگو در متن اسطوره‌اي ـ ديني اوستا استفاده ‌شده تا با انتخاب شخصيت جمشيد، به نحوۀ مشروعيت‌زدايي از آيين مهرپرستي و مشروعيت‌زايي و چگونگي توليد معنا در آيين زرتشتي پرداخته ‌شود. در اين ديدگاه، جمشيد در دوگانه تقابلي (خود و ديگري)، تكوين‌يافتۀ ايزدشاه آيين مهري است كه با كم‌رنگ شدن انديشه‌هاي ودايي و توسعۀ سپهر نشانه‌اي زرتشتي، شخصيت گناهكاري گرفته است. در اين مقاله، گناهكاري جمشيد از طريقِ بررسي ورود وي به سپهر نشانه‌اي جديد، با سازوكار جذب و طرد فرهنگ ديگري و توليد متن و تثبيت فرهنگ خودي (زرتشتي) تحليل شده است.