بررسي ويژگي‌هاي مورفولوژيكي، فيزيولوژيكي و فيتوشيميايي Euphorbia tirucalli L. در برخي از رويشگاه‌هاي طبيعي بلوچستان

درختچه ديه‌دار با نام علمي Euphorbia tirucalli L. از خانواده Euphorbiaceae درختچه‌اي چند ساله شاداب با ساقه‌هاي منشعب و شاخه‌هاي گسترده و گرد است. عوامل محيطي يكي از مهمترين عوامل مؤثر بر صفات كمّي و كيفي در گياهان دارويي مطرح مي‌باشد. در اين تحقيق گياه ديه‌دار در رويشگاه‌هاي مختلف استان سيستان و بلوچستان از نظر برخي خصوصيات مورفولوژيكي، فيزيولوژيكي، خاكي و فيتوشيميايي بررسي شد. اين تحقيق در قالب طرح آشيانه‌اي و آزمون حداقل اختلافات معني‌دار دانكن در سطح 5% به‌صورت كاملاً تصادفي با سه تكرار و شامل شهرستان‌هاي: 1 نيكشهر بخش هيچان (روستاهاي كلات، حصارك و هشتيك)، 2 شهرستان راسك (روستاهاي فيروزآباد، جنگل و پارود) و 3 شهرستان سرباز (روستاهاي حيط، كيشكور و پيردان) با استفاده از پيمايش صحرايي اجرا گرديد. نتايج نشان داد بين تمام صفات مورد بررسي اختلاف معني‌داري بين شهرستان‌ها و مناطق وجود دارد. در اين پژوهش صفات مورفولوژي در شهرستان نيكشهر بيشترين ميزان را داشتند و كمترين ارتفاع و تعداد شاخه مربوط به شهرستان سرباز بود كه نشان مي‌دهد با افزايش ارتفاع از سطح دريا رشد رويشي اين درختچه كم مي‌شود. خاك مورد بررسي مناطق شهرستان نيكشهر از نظر عناصر شاخص مانند فسفر و پتاسيم نسبت به ساير مناطق وضعيت مطلوب‌تري نشان داد. بيشترين ميزان كلروفيل a، b و كاروتنوئيد در فصل بهار، پرولين و فلاونوئيد در فصل تابستان و آنتوسيانين در شهرهاي مختلف به‌صورت متغير مشاهده شد. بيشترين ميزان كلروفيل a، b در شهرستان سرباز و كاروتنوئيد و آنتوسيانين در شهرستان راسك اندازه‌گيري شد. تركيب‌هاي شيرابه نشان داد كه بيشترين مقدار و تعداد مواد مؤثره در فصل تابستان در اين گياه وجود دارد.