شهرها و علل كاربرد آن‌ها در ديوان ناصرخسرو

ابو‌معين حميدالدين ناصر بن‌خسرو قبادياني، به سال 394 هجري در‌ قباديان بلخ به دنيا آمد و به سال 481 در يمگان بدخشان از دنيا رفت. درجواني استعداد ذاتي و ميل حقيقت جويي، او را جوياي حقايق و اسرار كرد و به سال 437 ترك كار ديوان و خانه و سامان كرد و هفت سال تمام به سفري دور و دراز پرداخت و سفرنامه‌اي ارزشمند و سرشار از اطلاعات جـغرافـيايي، تاريخـي و اجتـماعـي ترتـيب داد و همين اطلاعات جغرافيايي را در ديوان اشعارش كه آيينه تمام نماي روزگار اوست به تصوير كشيده است. استفاده‌هايي كه شاعر از نام اين شهرها كرده، جالب توجه است. شاعر براي بيان عقايد، آوارگي‌ها، تبليغ مذهب خويش، مسائل حكمي و كلامي و گاه از‌ ديدگاه صور خيال از نام اين شهرها سود جسته است. خراسان را به علت فقها، حكما، علماي نادان و ريايي‌اش ترك كرده و به درّه‌اي كوچك پناه برده است. بر خراسان دل سوزانده و سنگ و خاك يمگان را با ارزش‌تر از لعل بدخشان و‌ مشك تاتار ‌دانسته است. بنابراين بررسي علل كاربرد نام اين شهرها در رمزگشايي هر چه بهتر اشعار ناصرخسرو موثر است. لذا در اين مقاله به بررسي شهرها و علل كاربرد آنها در ديوان شاعر پرداخته شده است.