مطالعه نگاره‌هاي عذاب در معراج نامه شاهرخي و تطبيق آن با نگاره هاي سوتراي مقدس ده پادشاه

"Studying Torment Pictures in the "MirajNameh Shahrukhi" and Comparing them with the Pictures of "Holy Sutra of the Ten Kings

در طول تاريخ، انعكاس آثار نگارگري و سنت‌هاي تصويري فرهنگ‌ها و ملل بر يكديگر، همواره مشاهده مي‌شود. اين تأثرات، در دوران حكومت تيموري و مكتب نگارگري هرات به‌وضوح قابل‌رؤيت بوده؛ زيرا ساختار فكري، فرهنگي، ادبي و هنري ايران، از آسياي ميانه متأثر بوده است. نمونه اين تأثيرات مصور را در نسخه خطي "معراج‌نامه شاهرخي"، با سنت‌هاي تصويري بودائي و شرق دور مي‌توان مشاهده كرد. با توجه به اينكه در نسخه معراج‌نامه شاهرخي، نظام‌هاي كلامي و تصويري مكمل يكديگر بوده‌اند و نظام كلامي، پايبند به روايات متعدد در داستان معراج بوده و به‌نوعي در بر دارنده مفاهيم اسطوره‌اي است، اين سؤالات مطرح مي‌شوند كه 1. در كدام بخش از نگاره‌هاي معراج‌نامه شاهرخي، نگارگران اين نسخه در تركيب عناصر بصري و كيفيات تجسمي نگاره‌ها، از ديگر بينامتن‌هاي تصويري به‌ويژه شرق دور بهره برده‌اند؟ 2. چگونه مي‌توان با رويكرد اسطوره‌شناسي، علاوه بر شناسايي مشابهت‌هاي ساختاري و فرمي در اين نسخه مصور و مقايسه آنها با سنت‌هاي تصويري شرق دور، به شناسايي زيرساخت‌هاي محتوايي و اسطوره‌اي مشابه پرداخت؟ در اين نوشتار كه به روش توصيفي، تحليلي، تطبيقي و استنتاج منابع كتابخانه‌اي صورت پذيرفته، هدف اصلي، ابتدا شناسايي و معرفي نقش‌مايه‌هاي مشابه در تصاوير دوزخي نسخه معراج‌نامه شاهرخي و تصاويري در ارتباط با يك سوتراي چيني به نام "كتاب مقدس ده پادشاه" از آسياي شرقي (چين) است تا سپس، به شناسايي اسطوره‌هاي مشابه در اين تصاوير و آشكار شدن زيرساخت‌هاي محتوايي و اسطوره‌اي مشترك در تصاوير اين نسخ دست يابيم. بررسي‌ها، نشانگر وجود اشتراك در عناصر فرمي تصاوير در هر دو پيكره مطالعاتي؛ از جمله ابزار شكنجه و مجازات گناهكاران هستند و شباهت در بخش اسطوره‌هاي پنهان در تصاوير كه مي‌تواند داراي نقش مشابهي باشد.

Throughout history, the reflection of the works of painting and graphic traditions of the cultures and nations on each other are constantly seen. These influences have been clearly visible during the reign of Timurid and the Herat school of painting, as the intellectual, cultural, literary and artistic structure of Iran has been affected by Central Asia. A sample of these illustrative effects can be found in the Manuscript of MirajNameh Shahrukhi (840 AH) with Buddhist traditional images and paintings from the Far East. Considering that in the version of the MirajNameh Shahrukhi, the verbal and non-verbal systems have complemented each other and the verbal system has adhered to numerous traditions in the story of the ascension and somehow contains the mythological concepts, these questions are arisen: 1. In which part of the MirajNameh Shahrukhichr('39')s paintings, painters have used visual intertextuality, specially the Far East, in the combination of visual elements and visual qualities of paintings? 2. How can we identify the same content and mythical infrastructures and the structural and formal similarities in this illustrated version and comparing them with the visual traditions of the Far East by the mythological approach? This paper was carried out by using the descriptive, analytical, comparative method and the data was gathered by using library resources. The main purpose of this study is first to identify and introduce similar motifs in hell pictures of the MirajNameh Shahrukhi and pictures associated with a Chinese Sutra called "Holy Book of the Ten Kings" from the East Asia (China), then detecting similar myths in these pictures and revealing common content and mythical infrastructures of the pictures of this edition. Analysis indicate the commonalities in the formal elements of pictures in both bodies of study, including instruments of torture and punishment for sinners, and the similarities in the hidden myths section in pictures which can have a similar role.