واكاوي نظريه‌ها در ماهيت، و كاركرد حروف جر در زبان قرآن

در ميان حروف، حروف جر از جايگاه ويژه‌اي برخوردارند؛ زيرا در جمله، به عنوان رابط ميان فعل‌ها و اسم‌ها عمل مي‌كنند. در‌نتيجه، فهم رابطه ميان فعل و اسم، منوط بر تعريف دقيق حروف جر و شناخت ماهيت آن‌ها و نوع رابطه‌اي است كه ميان فعل و اسم ايجاد مي‌كنند. نحويان متقدم، حروف جر را رابط ميان فعل و اسم مي‌دانند؛ اما نحويان متأخر، عادتا حروف جر را حروفي معرفي مي‌كنند كه اسم پس از خود را مجرور مي‌سازند. اين اختلاف در تعريف، موجب بروز اختلاف فراواني در تعيين تعداد حروف جر و تحليل معاني آن‌ها شده است. اين جستار، با بررسي تعاريف گوناگون حروف جر، به روش تحليليتوصيفي، در صدد يافتن تعريفي دقيق براي حروف جر است كه با وضع طبيعي اين حروف در كاربرد عرب، به ويژه كاركرد آن‌ها در قرآن منطبق باشد تا با بهره‌گيري از آن به عنوان يك شاخص علمي بتوان، آراء نحويان را در ماهيت، تعداد، تقسيمات و معاني حروف جر، ارزيابي كرد. بر اساس نتايج اين پژوهش، تعريف متقدمان از حروف جر به صواب نزديك‌تر و مناسب‌تر است و آن به معناي رساندن يا تعديه معناي فعل و مانند آن به اسم است و اسم‌ها را به فعل‌ها اضافه مي‌كند پس اصطلاحات »جر « و »اضافه « بر هم منطبقند و اصطلاح »خفض « جنبه عمل اعرابي اين حروف را مي‌نماياند.