شناسايي و تحليل مؤلفه‌هاي تأثيرگذار بر محيط پاسخ‌ده در محلات از منظر جهان‌بيني اسلامي

افزايش جمعيت شهرها و تغيير زندگي به زندگي ماشيني افراد، كمرنگ شدن توجه به زندگي جمعي و در نهايت تنزل كيفيت زندگي بشر را به همراه داشته‌است، بنابراين پاسخ‌گويي به نيازهاي مادي و مهم‌تر از آن معنوي افراد در محيط شهري از موضوعات مهم در دنياي معاصر است. در اين ميان با توجه به ساختار سنتي شهرهاي اسلامي كه از تعدادي محلات تشكيل مي‌شد، وظيفه اين محله‌ها برقراري پيوند، ايجاد همبستگي، پاسخ‌گويي به نيازهاي ساكنين و غيره بود. در اين راستا اين پژوهش با هدف استخراج مؤلفه‌هايي براي پاسخ‌دهي محيطي محلات از منظر انديشه اسلامي با استناد به منابع معتبر اسلامي تدوين گرديده‌است. اين مقاله در‌صدد پاسخ‌گويي به اين سؤال اساسي است: از منظر جهان‌بيني اسلامي محيط پاسخ‌ده از جنبه حضور انسان‌ها شامل چه اصول و معيارهايي است؟ و اين اصول و معيارها در محلات چگونه معني مي‌شوند؟ با توجه به ماهيت بنيادي نظري اين پژوهش، ابتدا با رويكرد كيفي به مطالعه محتواي ادبيات موضوع پيرامون رويكرد پاسخ‌دهي از منظر مطالعات غربي و انديشه اسلامي پرداخته شد و مؤلفه‌هاي اين دو رويكرد نيز استخراج گرديد، كه از اين ميان مي‌توان به مؤلفه‌هايي همچون بستري براي شكل‌گيري امت واحده و برگزاري مراسم‌ها، پيوند با طبيعت و تجلي بهشت در زمين و غيره از منظر انديشه اسلامي اشاره نمود. سپس اين معيارها در چهار طبقه‌بندي كلي با عناوين ويژگي‌هاي كالبدي، كاركردي ، ادراكي و درنهايت روحاني ارائه شده‌اند. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه برخلاف نگاه غرب‌گرايانه كه تنها بر وجوه جسماني و گاه نفساني انسان در طي حيات وي تمركز نموده‌است، مؤلفه‌هاي اسلامي محلات ايرانياسلامي بر سه ساحت جسماني، نفساني و روحاني حيات انسان و با نگاه ويژه و حائز اهميت بر وجه روحاني تأثيرگذار بوده و بهتر خواهد توانست مجموعه نيازهاي متعالي شهروندان در سطح محلات را پاسخ‌گو باشند.