بررسي سروده‌هاي پروين اعتصامي از منظر شعر شناسي شناختي و تحليل گفتمان انتقادي

كلمات و ارتباط بين آنها همواره مورد توجّه صاحب‌ نظران در حوزة نقد ادبي بوده است. از آن جمله مي‌توان به منتقداني اشاره كرد كه به شعرشناسي شناختي پرداخته ­اند. اين شاخه از مطالعات ادبي بيش از هر چيز به درك شباهت ميان اشياء، رابطۀ آنها و بازشناسي الگوهاي آنها در ساختارهاي انتزاعي مي ­پردازد. طبيعي است كه اين رويكرد جز با تحليل متن ميسّر نمي­ شود. تحليل متن، خود نيز به زمينه­ هاي ديگري مرتبط مي­ شود كه به كنش‌هاي بياني نويسنده يا شاعر و كنش‌هاي القايي در ميان خوانندگان منتهي مي‌گردد. درك اين مفاهيم نيز به دو شكل سريع و مؤخّر روي مي­دهد كه هركدام نيز رويكردهاي ديگري را برمي­انگيزند كه به خواننده مرتبط مي­ شوند. از اين روي مي­توان چنين ادّعا كرد كه هر متن ادبي بازنماي عينيِ گفتمان­ هاي انتقادي ‌اي است كه در هر جامعه­ اي وجود دارد. جستار پيش رو با اين پيش فرض كه سروده‌هاي پروين اعتصامي مي‌توانند باز‌خوردي از اين ادّعا باشند، به بررسي شعرشناسي شناختي و تحليل گفتمان انتقادي در برخي از سروده‌هاي اين شاعر پرآوازه اختصاص يافته است. پژوهندگان اين مقاله با ارائة نمونه‌هايي از اين دو رويكرد، بر آن بوده‌اند تا نمودِ شعر شناسي شناختي و تحليل گفتمان را در سروده‌هاي پروين اعتصامي نشان دهند. دستاورد تحليل‌هاي نگارندگان در اين پژوهش بيانگر اين واقعيّت است كه عوامل بافتي و زباني در سروده‌هاي پروين، روابط پنهان ميان قدرت و سوء استفاده از آن، سلطه و نابرابري‌هاي اجتماعي را آشكار مي‌سازند.