تبيين و تحليل تاريخي كاركردهاي سياسي ـ اقتصادي حج در دوره عباسيان

در دوران پيش از اسلام، مكه يكي از مهم‌ترين شهرهاي شبه جزيره عربستان بود كه گروه‌هاي مختلف مردم را به طرف خود مي‌كشاند. اين شهر به دليل قرار گرفتن بر سر راه‌هاي تجاري و همچنين وجود خانه‌ خدا در آن، مهم‌ترين محل گردهمايي اعراب در شبه جزيره به شمار مي‌رفت. با ظهور اسلام، شهر مكه اهميت دوچندان يافت. پيامبر خدا در ايام حج با گروه‌هاي مختلف مردم براي پيشبرد دعوتش صحبت مي‌كرد. حتي قريش و مخالفان پيامبر نيز براي تقابل با آن حضرت در اين ايام به رايزني با زائران مي‌پرداختند. با روي كار آمدن دولت عباسي، اين دولت  سعي كرد از تمام ابزارها براي بقاي خود استفاده كندكه از مهم‌ترين آنها نهاد حج بود. عباسيان نهاد حج را به عنوان ابزار مقابله با مخالفان مذهبي و سياسي خود به كار گرفتند و از آن براي كسب مشروعيت و وجهه‌ مردمي، استفاده كردند. اين گردهمايي بزرگ علاوه بر كاركرد هاي سياسي، تبعات اقتصادي فراواني را نيز، هم براي حكومت ها، هم براي زائران و هم براي مردم مكه در بر داشت. اين مقاله بر آن است كه با روش توصيفي ـ تحليلي به اين سؤال كه مهم‌ترين كاركردهاي سياسي و اقتصادي نهاد حج براي خلافت عباسي چه بود، بپردازد.