بررسي فقهي مرگ نايب در حج

اگر نايب به هنگام انجام دادن حجّ منوب‌عنه بميرد، نيابت وي از دو جهت مورد بحث است:  نخست؛ از جهت صحت يا بطلان نيابت كه تأثير بسزايي در اِجزا يا عدم اِجزا از منوب‌عنه دارد و دوم؛ از جهت استحقاق نايب بر اجرتي كه دريافت كرده يا قرار است بعد از عمل دريافت كند. از جهت اول، اگر مرگ وي پيش از احرام باشد، به اتفاق فقها عمل او باطل است و از منوب‌عنه مجزي نيست. همچنين اگر مرگ وي بعد از احرام و بعد از ورود به حرم باشد، به اتفاق فقها نيابت وي صحيح است و از منوب‌عنه مجزي است. ولي در جايي كه مرگ وي بعد از احرام و قبل دخول در حرم باشد، اتفاقي بين فقها نيست و از آنان دو قول نقل شده كه قول به عدم اِجزا موافق ادله است. از جهت دوم، اگر نيابت وي براي تفريغ ذمه منوب‌عنه باشد، استحقاق اجرت وي تابع اِجزا يا عدم اِجزا از منوب‌عنه است. اما اگر نيابت وي براي انجام دادن خصوص اعمال حج باشد (نه تفريغ ذمه)، دو حالت براي آن متصور است: 1. اگر مقدمات انجام دادن حج (مثل طي مسير) در اجرت دخالتي ندارد؛ در اين صورت، بعد از مرگ نايب، وي مستحق اجرتي نيست. 2.  و اگر نيابت وي براي خصوص اعمال حج، با دخالت مقدمات (به نحو مقدميت يا به نحو جزئيت) باشد، هر مقدار عملي كه از نايب براي تحقق حج منوب‌عنه انجام گيرد، به همان مقدار مستحق اجرت است.