بررسي مفهوم «ديگري» در منطق الطير عطار

منطق الطير عطار از منظومههاي مهم عرفاني است كه ميتوان آن را بر اساس نظريه‌ي منطق مكالمهاي باختين و تبيين مفهوم «ديگري» مورد بررسي قرار داد. عطار در پي تبيين جايگاه مرغان به عنوان «من» و سيمرغ يا همان ذات الهي به عنوان «ديگري» است. حركت مرغان به سوي سيمرغ حركتي براي شناخت ارزش وجودي خود است كه با پشت سر گذاشتن مراحل سير و سلوك، دركي درست از هويت و جايگاه خود پيدا ميكنند. از ديدگاه عرفاني، جهان چيزي جز جلوهاي از ذات الهي نيست و از اين رو اعتقاد به مفهوم دوگانهي «من» و «ديگري» در انديشهي عرفاني، امري باطل است. مطابق با اين ديدگاه مني وجود ندارد و اگر آدمي چنين تصور نادرستي دارد، به سبب وابستگيها و تعلقات پيراموني است و آنچه سير و سلوك ناميده ميشود، در حقيقت راهي است براي رساندن آدمي به شناخت تازهاي از خود و فهم اين موضوع كه خودي وجود ندارد و هرچه هست، اوست. با توجه به چنين انديشهاي به هيچ روي گفتوگويي ميان من و ديگري شكل نمي‌گيرد و اصولاً ديدگاه عرفاني، ديدگاهي چندصدا به شمار نميآيد. آنچه در عرصهي عرفان وجود دارد و شخص عارف با سير و سلوك خود در پي رسيدن به آن است، نفي من و متجلي ساختن خداوند است و اين همان چيزي است كه در عرفان توحيد ناميده ميشود.