مباني حقوق شهروندي در سيره حكومت‌داري امام علي عليه السلام (با رويكرد آموزه‌هاي قرآن كريم)

Fundamentals of Citizenship Rights in the Governance of Imam Ali(A.S.) based on the teachings of the Quran

امروزه حقوق شهروندي يكي از مسائل مهم جوامع علمي بالخصوص در ميان حقوقدانان و پژوهشگران محسوب مي‌گردد؛ زيرا نهادينه شدن يك جامعه بر مباني فكري دمكراسي، مستلزم توجه به مباني اين نوع حقوق در حكومت مي-باشد. كشور ايران نيز به عنوان يك كشور اسلامي، بايد مباني حقوق شهروندي از ديدگاه اسلام تدوين كند؛ تا با ايجاد يك الگوي صحيح و متناسب با زمان، حكومت علوي را در سراسر جهان براي تمام عدالت پيشگان معرفي نمايد. سؤالي كه مطرح مي‌شود؛ اين است كه، «مباني حقوق شهروندي» در سيره حكومتي امام علي عليه السلام چگونه بوده است؟ اين نوشتار كتابخانه‌اي، با بررسي مباني حقوق شهروندي در نهج البلاغه از دو بُعد علمي و كاربردي بر اين واقعيت دلالت دارد؛ كه: برخلاف حقوق شهروندي در نظام-هاي دموكراتيك جهان كه مبتني بر حق محوري و تكليف محوري هستند؛ حقوق شهروندي در حكومت اميرمؤمنان عليه السلام با دو منبع معتبر اسلام؛ قرآن كريم و سنت پيامبر اكر صلي الله عليه و آله ارتباط مستقيمي دارد. لازم بذكر است؛ امام عليه السلام مشروعيت حكومت را الهي مي‌‌داند؛ كه با اقبال مردم در يك جامعه محقق مي‌شود. دين و سياست نيز در كلام علي عليه السلام رابطه‌اي تنگاتنگ و ناگسستني با هم دارند. امام عليه السلام رابطه‌ي فرمانروايان و شهروندان، را چون حق و تكليف، دوسويه و متقابل مي‌داند. مردم در حكومت اسلامي داراي مسئوليتي سنگين در قبال اجتماع و نظام اجتماعي، از جهت مشاركت فعال در عرصه‌هاي اجتماع و تعيين نوع حاكميت دارند و در مقابل، حكامان اسلامي بايد براي رشد و تعالي انسانيت در جامعه چهار زمينه را ايجاد نمايند:

Citizenship rights are among the most important issues in the scientific community, especially among lawyers and researchers; the institutionalization of a society on the intellectual foundations of democracy requires attention to the foundations of this kind of government's rights. As an Islamic country, Iran must formulate the foundations of civil rights from the perspective of Islam; to create a correct and appropriate model for the time and introduce the Alawite government around the world for all the forerunners of justice. The question that arises; is that what have been the "principles of civil rights" in the government of Imam Ali? This paper studies the principles of civil rights in Nahj al-Balaghah from two scientific and practical dimensions. In this regard, unlike citizenship rights in the democratic systems, which are based on rights and duties, citizenship rights in the Amir al-Mu'minin government are directly related to two authoritative sources of Islam. These sources are the Holy Quran and the Sunnah of the prophet (PBUH). Imam Ali (A.S.) considers the legitimacy of government as divine, which is achieved by the luck of the people in a society. Religion and politics are also closely related to and inseparable in theology. Imam Ali (A.S.) considers the relationship between rulers and citizens as a reciprocal relationship between right and duty. The people in the Islamic government have a hefty responsibility towards the society and the social system, for active participation in the social spheres and determining the type of government. In return, the Islamic rulers must create four conditions for the growth and excellence of humanity in society: