ساماندهي نظريه عدالت قراردادي در حقوق فرانسه، انگليس و فقه و حقوق ايران

Reorganizing the Theory of Contractual Justice in French Law, Common Law and Iranian Jurisprudence

عدالت در يك كلام قرار دادن هر چيز در جاي خود براي اعطاي حق هر صاحب حقي است. اين تعريف علاوه بر اينكه نگرش قانونگذار به قرار دادن هر چيز در جاي خود را نشان مي‌دهد (در حوزه تقنين)، به رويكرد قوانين و محاكم قضايي نيز براي دادن حق هر صاحب حقي دلالت دارد (در حوزه اجرا). از اين نظر، عدالت قراردادي نيز تركيب همين دو قسم از عدالت خواهد بود كه به جمع بين مصالح فردي و جمعي و مصالح خصوصي و عمومي مي‌انجامد و زمينه تحقق نظم و امنيت قراردادي براي وصول به عدالت را فراهم مي‌كند. در حقوق فرانسه جمع بين عدالت و امنيت از طريق منع سوءاستفاده از حق، موجب تحقق عدالت قراردادي و عامل اصلاح قانون مدني شد. در حقوق كامن­لا نيز الزام به رعايت حُسن­نيّت، تعهد به افشاي اطلاعات، رعايت قواعد انصاف و منع از شروط تحميلي در راستاي تحقق عدالت قراردادي، بيشترين تأثير را در وضع يا اصلاح مقررات داشته است. (Mohdfaiz& Razaneh,2012:13/21) معيار تحقق عدالت قراردادي در فقه اسلامي و حقوق ايران از مَجراي قاعدۀ لاضرر و به عقيده برخي قاعدۀ تغليب مي‌گذرد و در هر موردي كه مفاد توافق طرفين اين قواعد را نقض كند، در سطح عمومي و نسبت به مصالح جمعي قاعدۀ لاضرر، قاعدۀ تغليب و نظريه حكم در برابر حق، توافق طرفين را ساماندهي خواهد كرد و چنانچه توافق طرفين موجب ورود ضرر غيرمتعارفي به يك طرف قرارداد شود كه ناشي از قدرت برتر طرف مقابل او باشد، قاعدۀ لاضرر مانع اضرار و سامان بخش عدالت قراردادي خواهد بود.

Justice generally means to put everything in his suitable place for giving everybody his right. This definition is the junction point of all difinitions in all sciences and compliance with distributive justice and commutative justice and shows the legislator’s attitude in putting every things in his right place (in the domain of legislation), also shows law and judicial approach for giving every bodies right (In the realm of execution). In this sense contractual justice means combination of this two kind of justice and lead to the mixture of public intrests and individual intrests and provids backgrounds to order and contractual. In french law, combination of justice and security is via prohibition of abuse if right and lead to contractual justice, in common law obligation to observe good faith and not disclosing information and observe the rule of fairness and prohibition of omposed condition lead to contractual justice. Iranian law existence of the rule of La zarar and excellence of it to domination rule and also Taghlib which means that public interests are more important than individual interests implemented as distributive justice and is enough for supervision of government. If the parties agreement breach this regulations, about the public intrests the La zarar and Taghlib will govern the contract and if the agreement breachs the individual intrests wich is because of power of one party, La zarar rule avoid losses and organizing contractual justice.