كليدواژه :
ارگ گورتان , هويت معماري , اجزاي معماري , مراقبت اوليه و اضطراري
چكيده فارسي :
از جملۀ سازه هاي گلين فلات ايران كه وسعتي چشمگير و تاريخي طويل دارد اما مورد كم لطفي قرار را مي توان نام برد؛ قلعه اي جلگه اي با ساختاري گلين با مساحت تقريبي پنج » ارگ گورتان «، گرفته هكتار و قدمتي حدودا هزارساله با چهارده برج نگهباني مدور در پيرامون با ديوارهايي سركشيده به آسمان براي حفاظت بهتر از ساكنان. ارگ كهن گورتان در حدود 120 كيلومتري شرق اصفهان درساحل زاينده رود قرار دارد. تا حدود نيمۀ قرن بيستم عدۀ زيادي از اهالي روستاي گورتان در اين قلعه سكونت داشتند، اما به سبب مشكلات موجود به تدريج به فضاي بيرون قلعه روي آوردند و عمدۀ فضاهاي باقي ماندۀ ارگ را به محل نگهداري احشام اختصاص دادند. بررسي هاي ميداني درسال1389 ش نشان دهندۀ اقامت چند خانواده در ارگ است، اما اين اقامت با تغييرات و نوسازي هاي غير از» ارگ بم « قابل قبولي همراه بوده است. عمدۀ فضاهاي اين سازۀ بزرگ گلين كه شايد بتوان بعد از آن به عنوان بزرگ ترين سازۀ خشت و گلي ايران ياد كرد، در اثر بي توجهي دچار آسيب هايي از قبيل ريزش تعدادي از طاق ها، ترك هاي عميق در ديوارها و سقف ها، رانش ديوارها، تخريب كامل يكي ازبرجها، و… شده است. اين نوشته دست يابي به شناخت هويت و اجزاي معماري و بافت ارگ در راستاي معرفي به جامعۀ فرهنگي و زمينه سازي انجام طرح حفاظت صحيح، هدف اصلي قرار داده است. در اين پژوهش كاربردي، شناخت با موردكاوي قلعۀ مذكور و گردآوري اطلاعات از طريق مطالعات ميداني، كتابخانه اي، و آرشيوي با رويكرد تاريخي حاصل شده است. ويژگي هاي نهفته در اين قلعه پس از انجام مطالعه و شناخت آن را شايسته موضوع حفاظت جدي معرفي مي كند كه گام اول را مراقبت اوليه و اضطراري پيشنهاد مي دهد.
چكيده لاتين :
One of the largest and eye-catching historical earthen Structures in the Iranian plateau is “Gūrtān Citadel” which
the contemporary man has paid the least attention to it. It is earthen fortress which was built on the watersheds of
Zayandeh Rūd and is five hectares in area. The aged fortress
has 14 circular watchtowers around it along with tall walls
for better protection of the inhabitants. It is located 120 Km.
away from the east of Isfahan. It has been developed during
Safavid and Qajar periods as the architectural types of several
buildings can prove this claim although its primary nuclei
dates back to some centuries prior to the Safavid period
(around one millennium). The inhabitants lived there up to
the first half of the 20th century but because of problems,
they moved to the area out of the citadel. They use the
remaining architectural spaces as stables for their livestock.
Field investigations in 2010 show that a few number of
families live in the citadel. They changed and reconstructed
the spaces in an unacceptable way. Because of negligence,
majority of spaces of this gigantic earthen structure –
perhaps the largest mud-brick and earthen structure in Iran
after Bam Citadel- have been damaged for example several
arches, deep cracks in walls and ceilings, movement of
walls, total destruction of one of the watchtowers and the like. This citadel was surveyed in 2007 and was registered
in the Iranian National Inventory in 2008. After a general
introduction, this paper tries to introduce the architectural
identity and then focuses on the architectural components
of the citadel to provide a better understanding for the
readers. This article has an applied approach and historical-
descriptive method has been used to carry out a case-study on
Gūrtān Citadel. Qualitative method has been used to analyze
the data and field, library and archival studies were done for
the investigation. The findings reveal hidden features of this citadel which are worthy of serious conservation. To do so, it needs a managerial program. Therefore, before introducing
any restoration and revitalization plans, a holistic urgent care
operation is needed for the entire citadel. It should be tried to
prevent any further destruction whether natural disasters or
human interventions in the citadel. This operation provides
enough time for later programming.
