شكل‌گيري شاخصه‌هاي معماري شهري دوره هخامنشي در دهانه غلامان

Formation of Urban Architectural Features of the Achaemenid Period at the Dahan-e Gholaman

دهانه غلامان، محوطه‌اي هخامنشي واقع در سيستان (زرنگ دوره هخامنشي) است كه در ابتداي اين دوره بدون هيچ‌گونه پيشينه استقراري ايجاد شده و پس از 150 سال متروك مي‌شود. اين محوطه، با انتقال آب از يكي از شعبه‌هاي هيرمند مشروب شده و با وجود زمين‌هاي مساعد كشاورزي و نيز محيط نيزارهاي اطراف هامون تغذيه مي‌شود. سازه‌هاي معماري اين محوطه با توجه به شرايط بومي، با استفاده از مصالح بوم زاد، خشت، ساخته شده و پراكندگي سازه‌ها در اين محوطه نيز همچنان كه با قابليت‌هاي طبيعي سازش يافته، از الگو و سبك ايراني مبتني بر بافت اجتماعي و كاست هند و اروپايي پيروي كرده و باعث ايجاد چند بلوك (محله) شهري متفاوت شده‌اند؛ الگويي كه با استقبال جوامع شهري در خاور نزديك، در دوره‌هاي تاريخي اشكاني و ساساني نيز همچنان ادامه مي‌يابد. همچنين، مدلي كه عامل شكل‌گيري بافت شهري در شهرهاي سلطنتي دوره هخامنشي شده، با سبك و سياقي متفاوت در اين محوطه ديده مي‌شود. هر چند شكل‌گيري اين شهر، متأثر از نفوذ نخبگان دوره هخامنشي در منطقه سيستان بود، ولي متروك شدن آن، به‌دليل عدم شكل‌گيري هويت شهري يا شهريگري نزد ساكنين آن اتفاق افتاد. با اين حال، بر اساس انباشت حافظه معماري بومي در اين محوطه، اين فرض پايه‌گذاري مي‌شود كه از اواخر عصر مفرغ و پايان كار شهر سوخته تا دوره هخامنشي، علي‌رغم به‌دست نيامدن آثار و شواهد باستان‌شناختي، استقرارهايي در اين منطقه وجود داشته‌اند

The Achaemenid site of Dahan-i Gholaman is located in Sistan province )Ancient Zaranka(. This city formed at the beginning of the Achaemenid period without any background of establishment and abandoned after 150 years. The water of site is supplied through transferring water from one of Hirmand's branches and supported by favorable agricultural land and the canebrake around Hamoon. Architectural structures of this site concerning the local conditions are built by using indigenous materials like mudbrick. As well as the scattering of structures of this city adapted with natural capabilities, followed the Persian style based on social texture and Indo-European caste and creates several different city blocks )parish(, the pattern that continues by the welcoming of urban communities in the Near East during the Parthian and Sasanian historical periods. Also, a model which has been the factor of forming urban texture in the royal cities of the Achaemenid period can be seen in a different style in this site. Although the formation of this city was influenced by the Achaemenid elite in the Sistan region, its abandonment happened to its inhabitants due to the lack of urbanization or urban identity. However, based on the accumulation of native architectural memory in this area, it assumes that from the late Bronze Age and the end of the Shahr-e Soukhte to the Achaemenid period, there were settlements in this area, in spite of the lack of archaeological evidence.