ربع رشيدي و تأملي بر طرح‌هاي بازآفريني و مطالعات پيراموني معاصر

Rab-e Rashidi and Reviewing Regeneration Projects and Contemporary Peripheral Studies

مطالعات ميداني در سايت ربع رشيدي تبريز، تناقضاتي را آشكار كرده و نظرات ارائه‌شده را با چالش جدي مواجه ساخته‌اند؛ كه يكي، عدم انطباق اطلاعات نقشه‌هاي جغرافيايي موجود و چاپ‌شده با مكان مورد بحث بود، نكته دوم، عدم انطباق طرح‌هاي بازآفريني ارائه‌شده در مكان موجود فعلي با واقعيت، مقياس و اصل اوصاف ربع رشيدي در وقف‌نامه و سوانح‌الافكار و ساير اسناد و مدارك تاريخي است. مطالعات و بررسي‌هاي پژوهش حاضر، نتايج مطالعات قبلي را مورد ترديد جدي قرار داده و چند سؤال ايجاد كرده‌اند؛ اول اين‌كه آيا مكان محصور فعلي موسوم به قلعه رشيدي، همان اصل ربع رشيدي بوده يا بخشي از آن مجموعه بزرگ بوده است؟ فرضيه اول پژوهش؛ ربع رشيدي موصوف در وقف‌نامه با وسعت بسيار، نمي‌تواند در مكان محصور و محدود چند هكتاري فعلي بگنجد. سؤال دوم؛ برج بزرگ جنوب قلعه كه قبلاً رصدخانه فرض شده بود، بر خلاف معمول، چرا در پايين‌ترين قسمت ساخته شده است؟ فرضيه دوم؛ برج رصدخانه معمولاً در بالاترين سطح محدوده ساخته مي‌شود، لذا برج مذكور، كاربري رصدخانه نداشته و فقط دفاعي بوده است. نتايج پژوهش مشخص نمودند كه مكان موجود فعلي قلعه رشيدي بر خلاف تصور قبلي، نمي‌تواند كل ربع رشيدي باشد، بلكه جزئي از رشيدآباد است. نقشه‌هاي تاريخي و اسناد و روايت‌هاي مردم محل، اين مكان را به‌عنوان قلعه رشيدي معرفي مي‌كنند. پژوهش حاضر، طرح كامل برج و باروي قلعه دستكاري‌شده در عصر صفوي را به‌دست آورده و طرح سه بعدي آن را نيز بازآفريني نموده است. كليات اصيل طرح روضه ربع رشيدي و فضاهاي معماري نيز با مراجعه به متن وقف‌نامه، به‌صورت جدول استخراج شده و به نمودار تبديل شدند. با استفاده از آنها، نقشه روضه بر اساس يك مقياس حدودي نزديك به واقع، ترسيم شد. تحقيقات ميداني نشان داده كه در سطح زمين، آثار چنداني از ربع رشيدي موصوف وقف‌نامه باقي نمانده‌اند. هدف از انتشار نتايج تحقيق، بيان واقعيت‌ها و حقايق ربع رشيدي به‌عنوان يكي از مهم‌ترين پديده‌هاي علمي و آكادميك ايران در قرن هشتم ه.ق بوده كه بر اساس نقد اصولي و شناختي مستند، انجام شده است.

Performing field studies on the Tabriz Rab-e Rashidi site reveals contradictions and poses a serious challenge to the views presented; one of them was the disparity between the information about existing and printed geographical maps with the discussed location. The second point is the non-compliance of presented regeneration plans in the current location and the reality, the scale and the principle of descriptions of Rab-e Rashidi in the deed of endowment, Savaneh Al-Afkar and other historical documents. The present studies have seriously questioned the results of the previous studies and raised several questions; whether the current enclosure, called Rashidi castle, was the original Rab-e Rashidi or a part of a larger complex? The first hypothesis of the research is that Rab-e Rashidi described in the deed of endowment in a large scale cannot fit in the current enclosure with a few hectares. The second question of this study is that why is the large tower locate in the south part of the castle which was previously considered as an observatory, unusually built at the lowest point? The second hypothesis of this study is that the observatory tower is usually built at the highest level, so the mentioned tower does not have an observatory use, and it is only defensive. The results of the study revealed that the current location of Rashidi castle, contrary to previous assumptions, could not be the entire Rab-e rashidi, but part of Rashid Abad. Historical maps, documents, and narratives of locals introduce this location as Rashidi castle. The present project has obtained the complete plan of the tower and the fortification of the manipulated castle during the Safavid era, and has also recreated its three-dimensional design. The general design of Rab-e Rashidi Rotheh plan and also architectural spaces were extracted as a table and turned into diagrams by referring to the text of the deed of endowment. The map of Rotheh was drawn by using them and based on a somewhat realistic scale. Field research has shown that there are not many works left from Rab-e Rashidi described in the deed of endowment. The purpose of publishing the results of the research is expressing the facts and events of Rab-e Rashidi as the most important scientific and academic phenomena in Iran during the eighth century, which has been done based on principled and cognitive documentary critique.