شناسايي وجه شمايلي رستم در نگاره‌هاي رزم رستم و سهراب

The Identification of Iconic Aspect of Rostam in Miniatures of Combat between Rostam and Sohrab

شاهنامه فردوسي يكي از بزرگترين سروده‌هاي حماسي جهان است. ارزش‌هاي برجسته ‌اين منظومه، از ديد نگارگران دوره‌هاي مختلف پنهان نمانده و به ترسيم نگاره‌هاي بسياري از داستان‌هاي شاهنامه پرداخته‌اند. رزم رستم و سهراب يكي از جذاب‌ترين مضامين براي اين نگارگران بوده است. به دليل وجود لايه‌هاي مختلف معنايي در شاهنامه، شاهنامه‌نگاري نيز مواد خام بسيار ارزشمندي براي شناسايي نشانه‌ها و رمزگان در اختيار مي‌گذارد. در واقع علم نشانه‌شناسي قابليت شناسايي و بازقرائت مجدد اين نگاره‌ها را جهت درك بيشتر اين اثر برجسته بدست مي‌دهد. با توجه به اهميت شخصيت‌پردازي در داستان رستم و سهراب و طراحي شمايل متناسب با شخصيت و كاراكترهاي برجسته در نگارگري، اين تحقيق تلاش دارد تا مهم‌ترين شخصيت شاهنامه، يعني رستم را در نگاره‌هاي دوره‌هاي مختلف مورد تحليل نشانه‌شناسانه قرار دهد. از آن جهت كه در روش نشانه‌شناسي پيرس، نشانه با جنبه‌اي سه سويه، در نظر گرفته شده و به نقش تفسيرگر و برداشت او « تفسير» اهميت داده شده، تعداد 15 نگاره از اين بخش شاهنامه انتخاب شده و از ديدگاه ‌اين انديشمند مورد تحليل قرار گرفته شده است. اين تحقيق به لحاظ هدف بنيادي از نظر ماهيت توصيفي- تحليلي است و جهت گردآوري داده‌ها از روش ميداني و اسنادي استفاده شده است. در پايان پژوهش چنين به نظر مي‌رسد كه ارتباط با موضوع داستان و به تصوير كشيدن كاراكترها توسط نگارگران، از مسيرهاي شنيدن داستان و دريافت پيام‌هاي زباني ـ گفتاري، خواندن متن داستان از طريق پيام‌هاي زباني- متني و ديدن تصاوير از پيش موجود، شكل مي‌گيرد و در نهايت با دخالت انديشه و خلاقيت‌هاي فردي و به كارگيري عناصر بصري (اعم از متن و تصوير ) در قالب نگاره‌ها، انتقال به مخاطب امكان پذير مي‌شود. در مجموع، نگارگران براي معرفي و شناساندن رستم به مخاطب، از نشانه‌هاي با رابطه قراردادي در وجه نمادين و علت و معلولي در وجه نمايه‌اي، بيشتر بهره برده‌اند.

Ferdowsi’s Shahnameh is one of the greatest epic poems in the world. The outstanding values of this poem have not been hidden from the painters of different periods and they have drawn illustrations for many stories of Shahnameh. The combat of Rostam and Sohrab has been one of the most interesting themes for these painters. Due to the existence of different layers of meaning in Shahnameh, Shahnameh painting also provides very valuable raw materials for identifying signs and codes. In fact, the science of semiotics provides us with the ability to identify and reread these drawings to better understand this outstanding work. Considering the importance of characterization in the story of Rostam and Sohrab and the design of icons which are in appropriate accordance to the prominent characters in paintings, this study tries to semiotically analyze the most important character of Shahnameh, namely Rostam in the paintings of different periods. Since in Pierce’s semiotic method a sign is treated as having three dimensions and the role of the interpreter and his perception of “interpretation” is given importance, 15 drawings from this section of Shahnameh are selected and analyzed from the point of view of this thinker. This research is fundamental in terms of its goal; has a descriptive-analytical nature and lean on field and documentary methods for collecting data. At the end, it is concluded that painters’ connection with the subject of the story and the way they depict them have to do with hearing the story, receiving its linguistic-spoken messages, reading the text of the story through linguistic-textual messages, and seeing pre-existing images. The final outcome is formed and transferred to the audience with the intervention of the individual painter’s thought and creativity and the use of visual elements (both text and image) in the form of drawings. Generally, in order to introduce Rustam to their audience, painters have often used signs with a conventional relationship in the symbolic aspect and cause and effect relationship in the index aspect.