مروري بر عوامل مؤثر بر پايداري تونل‌ها و فضاهاي زيرزميني و بررسي آسيب‌پذيري لرزه‌اي آنها

راه ها و بزرگراه هاي زيرزميني، انواع تونل ها، شبكه متروي شهري، نيروگاه ها و ساير مغارهاي زيرزميني براي دفن زباله هاي هسته اي و يا به عنوان مخازن نفت، معادن، پناهگاه ها و انبارها، تعدادي از سازه هايي هستند كه در كشورهاي مختلف به سرعت در حال ساخت و اجرا مي باشند. با توجه به توسعه روزافزون سازه هاي زيرزميني و هزينه هاي فراواني كه براي ساخت هر يك از اين سازه ها صرف مي گردد و نيز اهميت آنها در شبكه حمل ونقل بين شهري و داخل شهري و خطري كه در صورت آسيب ديدگي آنها متوجه جان مردم مي شود و ازآنجايي كه ايران كشوري لرزه خيز است، بررسي و تحليل تونل ها در مقابل نيروي زلزله امري حياتي به حساب مي آيد. تونل ها يكي از سازه هاي مهم عمراني هستند كه به عنوان يك شريان حياتي مطرح مي باشند. برخلاف تصور عمومي كه اثر زلزله بر تونل ها و سازه هاي زيرزميني را ناچيز مي دانستند، موارد فراواني در مطالعات محققين در سال هاي اخير وجود دارد كه اهميت اثرات تخريبي زلزله را بر اين نوع سازه ها نشان مي دهد. در اين مقاله با توجه به بررسي هاي انجام شده اين نتايج به دست آمد كه وجود ساختمان مجاور تونل سبب افزايش نيروي داخلي تونل تحت بار زلزله خواهد شد، آسيب پذيرترين نقاط در سيستم هاي مترو محل هاي اتصال اجزاي مختلف سازه اي داراي سطح مقاطع مختلف به يكديگر هستند. تا حد امكان از برخورد تونل ها با گسل ها خودداري شود و در محل هايي كه تونل از حد فاصل بين خاك و سنگ عبور مي كند بايد حداقل يك يا دو فوت رسوبات خاكي و دانه اي بين سطح حفاري و جدار تونل قرار داده شود تا بدين ترتيب از ايجاد نقاط صلب در حين وقوع زلزله ممانعت به عمل آيد. واژگان كليدي: پايداري تونل، زلزله، حفاري، آسيب پذيري، مترو.