ارزيابي شاخص‌هاي تحمل به تنش خشكي براي انتخاب ژنوتيپ‌هاي برتر در سياه‌دانه (.Nigella sativa L)

تنش خشكي يكي از مهم‌ترين بازدارنده‌هاي توليد گياهان از جمله گياهان دارويي در بسياري از مناطق خشك و نيمه‌خشك است. به‌منظور تعيين مؤثرترين شاخص‌هاي تحمل به خشكي و شناسايي ژنوتيپ‌هاي متحمل به شرايط كم آبي گياه سياه‌دانه، پاسخ 36 ژنوتيپ گياه سياه‌دانه در آزمايشي به‌صورت اسپليت‌پلات در قالب طرح بلوك‌‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه‌ تحقيقاتي پژوهشي دانشكده كشاورزي دانشگاه شهركرد در سال زراعي 97- 1396 در دو شرايط رطوبتي (نرمال و تنش خشكي) مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه از نظر تمام شاخص‌هاي تحمل به تنش خشكي بين ژنوتيپ‌هاي مختلف اختلاف معني‌داري وجود دارد. ارتباط بين عملكرد دانه در شرايط نرمال و شرايط تنش متوسط بود (0.43=R2). عملكرد دانه در شرايط نرمال با تمام شاخص‌هاي مورد ارزيابي به‌جز شاخص YSI همبستگي مثبت و معني‌داري داشت. بين عملكرد دانه در شرايط نرمال و شرايط تنش خشكي و شاخص‌هاي MP، GMP و STI همبستگي مثبت مشاهده شد. با توجه به نتايج تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي، مؤلفه اول مقدار 63 درصد تنوع بين داده‌ها را توجيه كرد كه با شاخص‌هاي YP، MP، GMP و STI همبستگي مثبت داشت بنابراين مي‌توان از شاخص‌هاي MP، GMP و STI در انتخاب ژنوتيپ‌هاي متحمل به خشكي استفاده كرد. بين ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي، ژنوتيپ‌هاي Nige102 و Nige52 از لحاظ پتانسيل عملكرد بسيار ضعيف بودند. با توجه به پتانسيل عملكرد بالا و تحمل به تنش بالاي ژنوتيپ‌هاي Nige53، Nige59 و 38923 اين ژنوتيپ‌ها براي كشت در شرايط تنش خشكي و برنامه‌هاي اصلاحي پيشنهاد مي‌شود.