مناسبات بين اسطوره و باورهاي عاميانه

باورهاي عامه كه يكي از عناصر اساسي و قوام بخش فرهنگ جامعه به شمار مي روند، با اساطير پيوندي ناگسستني دارند. براي ريشه يابي اين گونه باورها بايد به دوران اساطيري بازگرديم و انديشه هاي پيشينيان را دربارۀ پديده هاي جهان هستي مرور كنيم. مي توان گفت بسياري از آيين هايي كه امروزه در زندگي روزمرۀ مردم رواج دارند، همان اعتقادات اسطوره اي اند كه به‌مرور زمان، تغيير كاركرد داده‌اند و با گذر از اسطوره به آيين، با حفظ بن مايه هاي اسطوره اي خود، با تغيير و تحولاتي كلي يا جزئي به باورهاي عامه تبديل شده اند. ازجمله باورهاي عامه اي كه بن مايه هاي اسطوره اي پررنگي دارند، مي توان به سه آيين »ازدواج با چشمه «، »شكستن تخم مرغ براي دفع چشم زخم « و »عبور بيمار از سوراخ ديوار « اشاره كرد كه از ديرباز در ميان اقوام مختلف ايراني رواج فراواني داشته اند. مقالۀ حاضر با روش توصيفي‌ ـ تحليلي، سه باور مذكور را ريشه يابي و پيوند آن ها را با اساطير تبيين كرده ‌است. برايند پژوهش نشان مي دهد كه هر سه آيين يادشده خاستگاهي اسطوره اي دارند؛ بدين‌معني كه آيين ازدواج با چشمه بازماندۀ باور اسطوره‌اي قرباني ‌كردن براي چشمه به‌منظور خشنود كردن موكل آب هاست كه پس از نقل‌مكان از اسطوره به آيين، به ازدواج با چشمه تبديل شده ‌است. آيين شكستن تخم‌مرغ نيز با اسطورۀ اعتقاد به تخم كيهاني پيوند دارد و مي توان آن را به مفهوم باززايي آفرينش نخستين تفسير كرد و سرانجام، عبور دادن بيمار از سوراخ ديوار، تداعي كنندۀ بازگشت به زهدان و تكرار عمل زايش و ولادت اوليه است كه از ديدگاه اساطيري به دليل ارتباطش با صنع الهي، لحظه اي پاك و آرماني محسوب مي‌شود.